Paweł Zawora - gawędy numizmatyczne: sprostowania, sugestie i błędy

[DzikiZdeb]

Jak wiadomo popełniłem kilka popularnych książek dotyczących mennictwa okresu od schyłkowego okresu Republiki po narastający kryzys Imperium za panowania Marka Aureliusza. Zrobiłem to, ponieważ kiedy sam przegryzałem się na początku przez gąszcz tajników numizmatycznych tego okresu, brakowało mi prostej literatury naświetlającej na jakim tle historycznym pojawiały się konkretne monety i jak właściwie wyglądał świat, w którym obiegały. Czegoś, co by łączyło książki historyczne i skomplikowane korpusy numizmatyczne, oczywiście nie próbując przy tym zastąpić żadnych z nich. Jak wyszło, tak wyszło, więc chciałbym, żeby w tym wątku pojawiły się krytyczne komentarze dotyczące ewentualnych błędów merytorycznych, technicznych czy też innych sugestii, co należałoby w kolejnych dodrukach zmienić.

Póki co jednak opiszę mniej więcej, o czym traktują poszczególne tomy.

Seria I. Swetoniusz monetą pisany.

1. Kości w locie. Mennictwo początku okresu imperatorskiego 49-44 A.Ch.

- jak wyglądało mennictwo Republikańskie i jak to się stało, że mimo zakazu zaczęły na nim się pojawiać odniesienia do spraw bieżących;
- jak doszło do przekroczenia przez Cezara Rubikonu i jak wyglądały monety czasu wojny domowej - te bite w Rzymie i te bite w powołanych ad hoc mennicach mobilnych związanych z armiami Cezara i Pompejan
- co porabiał Cezar w Egipcie i na ile podarował sobie w tym czasie bicie rzymskiej monety na obcym terenie
- wojny domowej akt drugi, czyli jakie monety biły obie strony konfliktu w Afryce, a także o tym, kto zaczął bić denary w Hiszpanii
- jak wyglądał poczwórny triumf Cezara, zarówno na żywo, jak i na monecie
- jak rozstrzygnęły się sprawy w Hiszpanii i jak to monetarnie świętowano
- kim był czy też kim chciał być Cezar: bogiem, królem czy dyktatorem, a może jeszcze kimś innym?
- czy warto umieszczać swoje podobizny na monetach, jeśli rządzisz teoretycznie demokratyczną Republiką

2. Sfinks. Gry, mennictwo i życie Oktawiana Augusta

- o pochodzeniu Gajusza Oktawiusza
- sytuacja w Republice w latach 50 A.Ch.
- cioteczny dziadek Cezar przekracza Rubikon
- Oktawiusz u boku Cezara w Hiszpanii
- Idy Marcowe
- Marek Antoniusz, spiskowcy i Cycero
- pierwsze monety po śmierci Cezara
- Oktawiusz wraca z nauk w Macedonii
- testament Cezara: Oktawiusz przybranym synem
- konflikt Oktawiusza z Antoniuszem
- rozgrywki Marka Brutusa i Cycerona
- armia dochodzi do głosu
- Cycero rozpoczyna wygłaszanie filipik
- Antoniusz odchodzi na północ
- kilka słów o Sekstusie Pompejuszu i jego monetach
- Sojusz Senatu z Oktawiuszem
- Hircjusz i Pansa wkraczają do gry i szybko z niej wypadają
- M. Antoniusz ucieka do Galii
- Cycero próbuje zdyskredytować Oktawiusza
- mennictwo galijskie M. Antoniusza
- osamotniony D. Brutus
- Oktawiusz konsulem
- zatwierdzenie testamentu Cezara i osądzenie spiskowców
- klęska i śmierć D. Brutusa
- drugi triumwirat;podział wpływów
- listy proskrypcyjne i śmierć Cycerona
- Marek Brutus w Macedonii
- śmierć Gajusza Antoniusza
- Sekstus Pompejusz zajmuje Sycylię
- wojna w Afryce
- mennictwo triumwirów
- przygotowania do wojny pomiędzy triumwirami a Brutusem i Kasjuszem
- kampania licyjska Brutusa; Kasjusz na Rodos
- mennictwo Brutusa i Kasjusza
- dwie bitwy pod Filippi;ostateczna klęska oraz śmierć Brutusa i Kasjusza
- świat rzymski u progu roku 41
- M. Antoniusz na wschodzie
- początek romansu Antoniusza z Kleopatrą
- blokada morska Italii S. Pompejusza
- konflikt Oktawiana z Lucjuszem Antoniuszem i Fulwią
- floty Domicjusza Ahenobarbusa i Stacjusza Murkusa
- zamknięcie mennicy rzymskiej przez Oktawiana
- traktat z Brundisium
- ślub Antoniusza z Oktawią
- działania na granicy partyjskiej: Kwintus Labienus i Wentydiusz
- Agryppa w Galii
- ciąg dalszy konfliktu z S. Pompejuszem
- traktat z Misenum
- Oktawian żeni się z Liwią
- próby reformy mennictwa brązowego
- układ w Tarencie;przedłużenie triumwiratu
- Agryppa konsulem
- walki wojsk Antoniusza w Armenii
- Antoniusz żeni się z Kleopatrą
- ostateczna rozprawa z Pompejuszem;bitwa pod Naulochos
- upadek Lepidusa
- Nieudana wojna Antoniusza z Partią
- wojny ilyryjskie Oktawiana
- Donacja Aleksandryjska
- wzrost napięcia pomiędzy Oktawianem i Antoniuszem
- testament Antoniusza
- Oktawian wypowiada wojnę Kleopatrze
- ponowne otwarcie mennicy rzymskiej
- bitwa pod Akcjum
- samobójstwo Antoniusza i Kleopatry
– Egipt prowincją Rzymu
- Oktawian u progu władzy całkowitej
- porządki na Wschodzie
- powrót Oktawiana do Rzymu
- triumf
- spis powszechny
- król, Romulus, a może August?
- zamknięcie mennicy rzymskiej
- wojny hiszpańskie
- kolonia Augusta Emerita
- ponowny wyjazd na Wschód
- Rzym pod okiem Mecenasa
- Agryppa i Julia
- cztery mennice
- odzyskane orły i świątynia Marsa Mściciela
- mennictwo triumwirów monetarnych
- Wergiliusz
- reformy obyczajowe
- wizyta Heroda
- igrzyska stuletnie
- wojny w Galii i Germanii
- mennica w Lugdunum
- remonty dróg
- przyłączenie Recji i Norikum
- Agryppa współwładcą, August Najwyższym Kapłanem
- śmierć Agryppy
- Dalsze wojny w Germanii
- Ołtarz Pokoju
- śmierć Druzusa
- wnuk wchodzi do gry
- śmierć Mecenasa
- postępy wnuków
- Tyberiusz na Rodos
- Forum Augusta
- wygnanie Julii
- Tyberiusz następcą tronu
- skandale w rodzinie cesarskiej
- wygnanie Owidiusza
- bunty w Panonii
- Warusie, oddaj mi moje legiony!
- Tyberiusz współwładcą
- czy dobrze zagrałem?
- Boski August

3. Klaudyjską drogą. Mennictwo rzymskie A.D. 14-68

- o pochodzeniu i znaczeniu rodu Klaudiuszy za Republiki słów kilka
- jak pasierbowie Augusta doszli do władzy
- Republikanin Tyberiusz i jego brak wizji władzy cesarskiej i co z tego widać na monetach
- rządził wtedy kto inny, nie wiadomo kto, czyli Tyberiusz na Capri
- moneta Sejana i upadek Sejana
- Kaligula cesarzem, monety pokazujące jego miejsce w rodzinie cesarskiej
- jak pogłębiało się szaleństwo Kaliguli i czy w ogóle coś z tego widać w jego mennictwie
- Kasjusz Cherea i próba przywrócenia Republiki
- jak pretorianie uratowali pryncypat czyli Klaudiusz czwartym pryncepsem
- reformy Klaudiusza i jego mennictwo z czasów Messaliny
- Agryppina cesarzową / zmiany w mennictwie kruszcowym
- Matka Nerona u steru
- pogłębiający się kryzys monety kruszcowej
- Nero się emancypuje
- wielki pożar Rzymu i reformy obu mennic - cesarskiej i senatorskiej
- tournee cesarza po Grecji
- Windeks i koniec dynastii

4. Cztery pogrzeby i Wespazjan. Moneta wojny domowej A.D. 68/69

- sytuacja w Imperium pod koniec panowania Nerona
- jaka Windeks bił monetę dla swoich żołnierzy
- o rodzie Sulpicjuszy Galbów i jego znaczeniu za Republiki
- Galba, jego hiszpański legion i hiszpańskie monety
- upadek Windeksa i jeszcze więcej hiszpańskich denarów Galby
- ostatnie monety i śmierć Nerona
- Galba cesarzem
- galijskie i rzymskie monety Galby
- jak Klodiusz Macer próbował przejąć władzę w Afryce i jakie tam bił monety
- monety Galby z Afryki
- Pizon następcą tronu
- kolejne bunty: Witeliusz w Germanii, Otho w Rzymie
- upadek Galby, Otho cesarzem
- słabość Othona i jego mennictwo kruszcowe
- pierwsze monety Witeliusza w Galii
- bitwa pod Bedriacum i upadek Othona
- Witeliusz w Rzymie
- ponownie uruchomienie zaniedbanej za Othona mennicy senatorskiej
- Wespazjan cesarzem na wschodzie
- Marek Antoniusz Primus i jego inwazja Italii
- monety Wespazjana na wschodzie i w Hiszpanii
- kolejne klęski witelian na północy Italii
- ostatnie podgrygi i śmierć Witeliusza

5. Nicponie z Sabinii. Mennictwo rodu Flawiuszy.

- o pochodzeniu Flawiuszy i ich roli na dworach kolejnych cesarzy
- jak Wespazjan znalazł się w roli głównodowodzącego wojskami tłumiącymi powstanie żydowskie
- kiedy Flawiusze zdecydowali się na swój ruch
- jak Wespazjan spokojnie czekał na rozstrzygnięcie na zachodzie
- o pierwszych monetach Wespazjana
- upadek Witeliusza
- Antoniusz, Mucjanus i uznanie Wespazjana władcą in absentia
- bunt Cywilisa i czy Cywilis bił własną monetę?
- motywy żydowskie na monetach rzymskich Wespazjana
- zdobycie Jerozolimy
- odbudowa gospodarki Imperium i jak wyglądało to na monetach
- Tytus w Rzymie, Tytus prefektem pretorianów, Tytus jako formalny - równolegle z ojcem - emitent monet
- wschodnie plany Wespazjana, dalszy ciąg działalności wschodnich mennic kruszcowych
- Domicjan wchodzi w świat. I na monety
- sprawa agrarna w mennictwie i rzeczywistości
- Wespazjan Bogiem, Tytus jedynym władcą, Domicjan księciem młodzieży
- wybuch Wezuwiusza i czy Flawiusze probowali przebłagać bógów specjalną serią monet
- ciągłość pryncypatu w mennictwie restytucyjnym Tytusa
- uruchomienie Koloseum
- śmierć Tytusa, Domicjan cesarzem
- brytyjska kampania Agrykoli
- działania limes germański i ich wizerunek monetarny
- remonty i budowy w stolicy
- Dakowie ante portas
- Igrzyska Stuletnie i ich monety
- bunt Saturnina
- triumf germański Domicjana
- pogorszenie stosunków cesarza z Senatem
- prześladowania chrześcijan w roku 95
- Domicjan jako budowniczy - niedokończona seria monet
- burzliwy koniec epoki Flawiuszy

[DzikiZdeb]

Seria II. Gawędy Złotego Wieku

1. Wielki Szu. Moneta Nerwy jako stawka w grze o Złoty Wiek Rzymu.

- czy każda cywilizacja ma swój złoty wiek
- jak datować monety Nerwy
- skąd się wziął Nerwa, co tak naprawę stało się 18 września 96 AD
- kim byli ludzie, którzy wynieśli Nerwę do tronu
- o kłopotach z Pretorianami i armią, innych reformach i co z tego na monetach możemy zobaczyć
- nowe forum
- wizja władzy, czyli jakiego Augusta widział Nerwa na swoich monetach restytucyjnych
- sztuka znajdowania następcy
- boski Nerwa
- o podopiecznych Junony Monety słów kilka
- próba opisania budżetu Imperium AD 97

2. Imperium w pełnym blasku. Mennictwo Trajana jako kronika jego rządów 

- o rzymskim osadnictwie w Hiszpanii
- o przodkach Trajana, szczególnie o jego ojcu
- co porabiali obaj Trajanowie za Flawiuszy
- wojny germańskie Domicjana
- Nerwa, jego korzenie i spisek
- monety Nerwy
- Nerwa Germanik
- adopcja
- Trajan cesarzem
- o nietypowych wizerunkach Trajana na monetach z początku panowania
- chwała wojen germańskich
- Alimenta Italiae
- wjazd do Rzymu
- pretorianie i delatorzy
- I congiarium
- odmowa przyjęcia tytułu Optimus Princeps
- Panegiryk Pliniusza Młodszego
- o stosunkach rzymsko-dackich
- o królu Burebiście
- przybywa Decebal
- pierwsza wojna dacka
- triumf i II congiarium
- konkordat z Senatem
- monety dla Trajana
- Decebal znowu działa
- most Apollodora na Dunaju
- nowe legiony
- druga wojna dacka
- podbój Dacji i śmierć Decebala
- skarb Decebala
- uroczysty powrót do Rzymu
- Pierwszy Żołnierz
- Dacia Capta
- Arabia Adquisita
- Apollodor z Damaszku architektem Rzymu
- Circus Maximus
- łuk triumfalny Tytusa
- świątynia Sol
- Via Traiana i inne drogi
- Via Traiana Nova
- tajemniczy łuk i dziwna kolumna
- termy Trajana
- Aqua Traiana
- Naumachia
- Portus Traiani
- porty w Centum Cellae i Ankonie
- Hale Targowe Trajana
- Forum Trajana: kolumna Trajana i Bazylika Ulpia
- administracja Imperium
- Rzym Trajana z lotu ptaka
- Optimus Princeps
- Plotyna i Marciana
- śmierć Marciany i Matidia
- kwitnące Imperium
- seria restytucyjna monet Trajana: wielcy mężowie Republiki i cezarowie warci wspomnienia
- Na wschód śladami Aleksandra
- dlaczego Partia
- początek i progres kampanii 114
- przyłączenie Armenii
- układ z królestwami
- rzymska Mezopotamia
- Trajan Partyjski
- trzęsienie ziemi
- Parthia Captia
- nad Oceanem Indyjskim
- Partowie przechodzą do ofensywy
- postępująca choroba i śmierć
- następstwo tronu
- pokój za wszelką cenę
- ostatni triumf Trajana

3. Zegarmistrz Świata. Czas zatrzymany w monetach Hadriana

- Hadrian jako człowiek prywatny
- Hadrian jako członek rodziny cesarza
- marginalna rola Hadriana w wojnach dackich
- Hadrian namiestnikiem Panonii
- Hadrian konsulem dodatkowym
- greckie wojaże Hadriana
- wojna partyjska i udział w niej Hadriana
- nieoczekiwany następca tronu
- pierwsze monety Hadriana: wyeksponowanie aktu adopcyjnego Trajana
- Hadrian w Rzymie, rezygnacja z tytulatury Trajana
- pokojowy plan rządów, rozdawnictwo pieniędzy i anulowanie długów tematami rewersów monet
- pierwsza podróż inspekcyjna Hadriana: Brytania, Galia, Hiszpania, Bitynia, Tracja, Azja, Grecja
- czy naprawę zerwano z ciągłością relacjonowania na monetach bieżących wydarzeń?
- Hadrian chwilowo w Rzymie
- Hadrian nowym Mecenasem i jak to wygląda na monetach
- nietypowe, acz drobne reformy monetarne
- druga podróż inspekcyjna Hadriana: Afryka, Mauretania, Ateny po raz trzeci, Frygia, Licja, Kapadocja, Syria, Arabia, Judea, Egipt, Syria, Cylicja - i niespodzianka - Ateny
- powstanie Bar-Kochby i jego mennictwo
- stłumienie powstania
- Hadrian ponownie w Rzymie: ostatnie lata
- pałac w Tibur
- świątynia Romy i Wenus: mennictwo a rzeczywistość
- Cejoniusz Kommodus następcą Hadriana i jego monety
- Antonin Pius następcą Hadriana i jego monety
- monety bite w imieniu Sabiny

4. Podwieczorek w Lorium. Mennictwo Antonina Piusa - szczyt potęgi czy zaczyn klęski

- jak rozpoznać monety Antonina Piusa wśród innych cesarzy noszących po nim miano Antonina
- o dziadkach Antonina i ich roli w spisku Nerwy
- spokojne i dostatnie życie senatora
- wiejska emerytura
- Antonin następcą tronu Hadriana
- dwie wizje domu cesarskiego i kolejności precedencji
- ubóstwienie Hadriana
- spokojne lata 40 i takież mennictwo
- Marek Aureliusz następcą i zięciem
- nieznaczne ruchy na wschodzie i północy i nieliczne monety z tym związane
- pierwsze wnuki
- dziesięciolecie panowania: monety akcentujące przywiązanie do tradycji rzymskich
- 900 lecie Rzymu
- powolne starzenie się Antonina Piusa i jego śmierć
- wizja prowincji na podstawie monet związanych z Aurum Coronarium
- monety bite w imieniu Faustyny Starszej
- przegląd personifikacji umieszczanych na monetach Antonina Piusa
- monety bite przez Marka Aureliusza jako następcy tronu

5. Nad Tybrem i Granem. W poszukiwaniu prawdziwego Marka Aurelego

- o rozpoznawaniu monet Marka Aureliusza wśród monet innych cesarzy posługujących się tym mianem
- o przodkach i wykształceniu Marka
- kim miał być Marek w planach Hadriana, a kim uczynił go Antonin
- następca tronu i pierwsze monety
- ślub, dzieci - nadzieja dynastii jako jeden z głównych tematów monetarnych
- militarne rewersy monet Marka w latach 50
- śmierć Piusa i objęcie tronu, Werus współwładcą
- wojna partyjska Werusa
- jak ożeniono Werusa
- zwycięstwo nad Partami na monetach i w rzeczywistości
- najazd Wandalów i Jazygów na Dację
- początek zarazy
- najazd Markomanów
- śmierć Werusa
- Marek na froncie północnym
- barbarzyńcy w Norikum i pod Akwileą
- smutne dziesięciolecie panowania
- Rzymianie przejmują inicjatywę
- "cud piorunowy" i "cud deszczowy"
- bitwa na Dunaju
- bunt Awidiusza Kasjusza
- Kommodus następcą tronu i jego pierwsze monety
- zaraza łagodnieje
- pokój z Sarmatami
- śmierć Faustyny
- Marek na wschodzie: Aleksandria i Grecja
- powrót Marka i Kommodusa do Rzymu
- zrównanie Kommodusa w przywilejach
- ponowne najazdy Kwadów, Markomanów i Jazygów
- Expeditio Germanica Secunda
- Kommodus się żeni
- Rzymianie w Trenczynie
- przygotowania do ofensywy na ternie barbarzyńców, tzw. Expeditio Germanica Tertia
- śmierć Marka
- monety bite w imieniu Faustyny Młodszej
- bardzo skrócona historia Kommodusa i jego sióstr

[Jack@]

Jak Panu wiadomo, zakupiłem w swoim czasie cały komplecik. Postawiłem go na półce, długo patrzyłem jak ładnie prezentują się grzbiety poszczególnych tomów, do czasu kiedy rozpocząłem lekturę, a rozpocząłem ją od "Wielkiego Szu" i to dopiero dzisiaj. W związku z tematem tego wątku mam pytanie: czy życzy Pan sobie "kawa na ławę"? tj. np. strona, nr wiersza od góry (od dołu) i nazwanie po imieniu konkretnej omyłki (choćby błahej)? Merytorycznie nie będę zabierał głosu jedynie mogę zwrócić uwagę na fragmenty, które są dla mnie niezrozumiałe lub właśnie na jakieś mankamenty przeprowadzonej korekty. Tego, między innymi, oczekuje Pan po wpisach w tym wątku?

[Lech Stępniewski]

i nazwanie po imieniu konkretnej omyłki (choćby błachej)?

!

[DzikiZdeb]

W związku z tematem tego wątku mam pytanie: czy życzy Pan sobie "kawa na ławę"? tj. np. strona, nr wiersza od góry (od dołu) i nazwanie po imieniu konkretnej omyłki (choćby błahej)?

Jak Pan uważa :-) Wolałbym przede wszystkim błędy merytoryczne, nieaktualne ustalenia, niejasne fragmenty itp. Natomiast na dokładne zbieranie drobiazgów, szczególnie od strony składu, jeśli nie są jakieś szczególnie uciążliwe, może szkoda Pana czasu - cudów już z tym nie zrobię.

[Jack@]

Książkę "połknąłem" w try miga. Gdyby była niesmaczna, to do tej pory bym ją przeżuwał. Mam w sumie jedno tylko pytanie -  dot. tabelki Elkinsa na str. 114. Jak widzę nie ma w niej wyodrębnionych typów denarów z IMP II COS IIII PP na rewersie (Libertas, Aequitas). Nie było ich w próbce, czy co się stało?

[Maciej D]

Bitwę na Dunaju już przerobiliśmy. Czy można w następnym wydaniu o mennictwie Trajana  dołożyć moja sugestię odnośnie  rzeźb na moście przez tą rzekę. Myślę ,że sprawa jest ciekawa w powiązaniu z późniejszymi rewersami, które jak się okazuje mogą ukazywać realny posąg Trajana.

[DzikiZdeb]

Mam w sumie jedno tylko pytanie -  dot. tabelki Elkinsa na str. 114. Jak widzę nie ma w niej wyodrębnionych typów denarów z IMP II COS IIII PP na rewersie (Libertas, Aequitas). Nie było ich w próbce, czy co się stało?

To jest skrót myślowy Elkinsa, który powieliłem - zsumował emisje z roku 98 tak jakby na rewersie nadal były legendy dotyczące konkretnych personifikacji, a nie końcówka tytulatury Nerwy.

[DzikiZdeb]

Czy można w następnym wydaniu o mennictwie Trajana  dołożyć moja sugestię odnośnie  rzeźb na moście przez tą rzekę. Myślę ,że sprawa jest ciekawa w powiązaniu z późniejszymi rewersami, które jak się okazuje mogą ukazywać realny posąg Trajana.

Pewnie, pomyślę o tym :-) Co prawda niedawno dodrukowywałem Trajana i nie wiem, kiedy mi zejdzie to co mam, więc może to trochę potrwać. Raz dodruk zejdzie w dwa miesiące, raz leży trzy lata, nie jestem w stanie wymyślić od czego to zależy.

[DzikiZdeb]

Po kilku miesiącach przerwy mam znowu dostępne wszystkie tytuły. Mimo, że nie robiłem dodruków przez dwa lata, udało się zachować prawie bez zmian zachować ceny :-)

Książki do nabycia jak zwykle przez krakowską Księgarnię Akademicką (stan na stronie nie musi odzwierciedlać rzeczywistej dostępności książki) albo bezpośrednio ode mnie na znanym portalu aukcyjnym.