Mennictwo Konstantyna Wielkiego i jego synów

[Dariusz M]

Nie chciałbym zaśmiecać wątku „Polski kącik na FAC”, który ma służyć sprawom technicznym i formalnym związanym z funkcjonowaniem polskiego kącika na FAC. Dyskusję dotyczącą monet jubileuszowych Konstancjusza II, która się tam zaczęła, postanowiłem więc przenieść do nowego wątku.

Dwa słowa wprowadzenia dla osób niezorientowanych w temacie. Na blogu umieściłem wpis, w którym podałem przykład solida Konstancjusza II z napisem na rewersie VOT/ XXXX, jako przykład monety gdzie liczba XXXX nie oznacza 40, ale „bardzo wiele”.
http://blognumizmatyczny.pl/2023/04/01/kacik-rzymsko-bizantynski-o-co-chodzi-z-tymi-vot-ami/
Dzięki uwagom pp. DzikiegoZdeba oraz Lecha Stępniewskiego uświadomiłem sobie, że nie jest to dobry przykład. W związku z tym zrobiłem uzupełnienie wpisu na blogu. Za M. Salamonem podałem kolejny przykład (medalion Anastazjusza z zapisem na rewersie VOT XXXX/ MVLT XXXX), gdzie XXXX oznacza symboliczne „bardzo wiele”. Po tym przydługim wstępie przechodzę do rzeczy. Czy znają może panowie inny przykład, bardziej ewidentny niż medalion Anastazjusza, gdzie pojawia się XXXX jako „bardzo wiele” (władca panował mniej niż 30 lat)?

Aby wątek nie umarł na samym początku swego istnienia, nadałem mu ramy znacznie szersze niż temat, który został poruszony ze względu na wpis na blogu. Na zdjęciu poniżej follis Konstantyna Wielkiego z mennicy w Nikomedii, który zachwycił mnie jak go zobaczyłem. Nie mogłem się powstrzymać i go kupiłem.

[Lech Stępniewski]

Monetka rzeczywiście wzorcowa, a portret bardzo sugestywny. Gratulacje!

Jeśli chodzi o Anastazjusza, to prawdę powiedziawszy nie wiem, jakie obyczaje panowały pod tym względem w Bizancjum, ale ta czterdziestka w roli "bardzo wiele" trochę mnie uwiera. Bo gdy to przeczytać w ten sposób na monecie wychodzi nonsens: śluby złożone na wiele lat przedłużamy na wiele lat. Po co takie nieokreślone śluby w ogóle przedłużać? I co by to miało być za przedłużenie? Z mniej wiele na bardziej wiele?

Może miał to być (tak teraz zmyślam) równoważnik ślubów na wieczność oraz prośby o nieustającą Bożą pomoc? Który w takim razie można było wybić bez kierowania się jakąkolwiek datą.

[Dariusz M]

ta czterdziestka w roli "bardzo wiele" trochę mnie uwiera.

Ja oczywiście nie mam zdania w tej kwestii, powtarzam jedynie za M. Salamonem. Ale właśnie dlatego konfrontuję to z opiniami specjalistów (czyli Pana i pana Pawła), bo nie mogłem znaleźć monety, która potwierdzałaby występowanie "XXXX" jako "bardzo wiele" (czyli XXXX w sytuacji gdy władca panował mniej niż 30 lat).

[Lech Stępniewski]

Ale właśnie dlatego konfrontuję to z opiniami specjalistów

Proszę mnie w żadnym wypadku nie uważać za specjalistę od Bizancjum. Teraz przyjrzałem się pod tym kątem Anastazjuszowi i widzę, że ta XXXX występuje u niego i bez żadnych VOT.

[paesano]

Na zdjęciu poniżej follis Konstantyna Wielkiego z mennicy w Nikomedii, który zachwycił mnie jak go zobaczyłem. Nie mogłem się powstrzymać i go kupiłem.

Początkujący oczekuje wielu dodatkowych informacji. Dlatego dobrze będzie, aby w przyszłości podawać więcej szczegółow związanych z zakupem. Np. co w monecie jest ciekawego, dlaczego akurat trafia do zbioru, czy była wybijana tylko dla Konstantyna czy także Licyniusza lub innych, dlaczego akurat brama z Nikomedii a nie Sisci,  itd. Ok, w tym przypadku zadecydowała uroda, ale moja uwagę jest na przyszłość.
Zarówno Pan, jak i ja (a być może także inni), jesteśmy początkujący więc przydadzą nam się takie wiadomości. Temat nie zostanie szybko urwany, a będzie można zadawać kolejne pytania. Wyłącznie suchy opis katalogowy lub zdjęcie, choć cenne, utrudnią kontynuowanie dyskusji, bo początkujący nie wie, o co pytać.

[Dariusz M]

Myślę, że uwaga kol. paesano jest niezwykle cenna. Sformułowałbym to nawet wprost, jako prośbę do kolegów bardziej zaawansowanych w temacie, aby w miarę możliwości przybliżali różne niuanse, czy ciekawostki związane z prezentowanymi monetami. Ze swej strony podam opracowany przeze mnie (mam nadzieję, że bez błędów) opis katalogowy:

Cesarstwo Rzymskie follis, Konstantyn I 306-337, Nikomedia (dziś Izmir), emisja 324-325
Av.: Portret cesarza w diademie perełkowym, napis otokowy: CONSTAN – TINVS AUC
Rv.: Brama obozowa z dwiema wieżyczkami, powyżej gwiazda, napis otokowy: PROVIDEN – TIAE AVCC (opatrzność Augustów), w odcinku: SM (sacra moneta) N (oznaczenie mennicy w Nikomedii) A (oznaczenie oficyny menniczej)
RIC VII 90; 19 mm; 2,76 g

Wszystkie informacje zawarte w opisie są jednak wtórne wobec decyzji zakupowej. To, co mnie urzekło w tej monecie to był portret Konstantyna. Niezwykle sugestywny wizerunek. Kilkanaście lat temu kiedy jeszcze zdarzało mi się od czasu do czasu coś namalować, miałem lekkiego hopla na punkcje Konstantyna Wielkiego i jego matki. W całej historii malarstwa i rzeźby starałem się wyszukiwać wizerunki tych postaci, które pasowałyby do ich portretów psychologicznych (tak jak je sobie wyobrażałem). Przytrafiło mi się nawet namalować ich wizerunki. Otóż widoczny wyżej follis posiada niezwykle sugestywny i bardzo - moim zdaniem - udany portret Konstantyna Wielkiego.

[Lech Stępniewski]

Sformułowałbym to nawet wprost, jako prośbę do kolegów bardziej zaawansowanych w temacie, aby w miarę możliwości przybliżali różne niuanse, czy ciekawostki związane z prezentowanymi monetami.

Jeśli będzie coś bardziej ezoterycznego niż to, co można wprost znaleźć w RIC, to naturalnie napiszę. Natomiast sam bardzo jestem ciekaw rozmaitych świeżych obserwacji. Czasem wiedza potrafi przesłonić rzeczywistość, a przecież niekoniecznie musi być poprawna, skoro część z niej to tylko konwencje i domysły.

Av.: Portret cesarza w diademie perełkowym, napis otokowy: CONSTAN – TINVS AUC

To tylko konwencja, ale lepiej byłoby dać AVG. Najkonsekwentniej byłoby wprawdzie AVC, bo to dokladnie widać na monecie, ale ponieważ 'G' rzadko ryto w legendach porządnie, przyjęło się, że gdy to 'C' jest niewątpliwym 'G', to zapisujemy je jako 'G'.

Czyli na rewersie też: AVGG.

Providentiae Augustorum trzeba rozumieć jako dedykację, czyli - opatrzności (opatrznościowej trosce) Augustów. Chodzi o to, że Najjaśniejszy Pan ma na wszystko baczenie, więc jest dobrze.

Ale te dwa ...GG na końcu sugerują liczbę mnogą, co czyni tę dedykację nieco dziwną/ciekawą, skoro August został właśnie już tylko jeden: Konstantyn po pokonaniu Licyniusza w 324 roku.

Można by spekulować, że Konstantyn przymierzał się wtedy do zrobienia jednego ze swych synów drugim Augustem, by odtworzyć dioklecjański schemat tetrarchii: dwóch Augustów i dwóch Cezarów. To, że byłaby to tetrarchia rodzinna, niczemu by nie przeszkadzało, a nawet odwrotnie, bo i w tej klasycznej tetrarchii też się usynawiano, zadzierzgano rodzinne więzi, a oficjalna ideologia wręcz podkreślała, że wszyscy tetrarchowie to jedna zgodna rodzina. Kandydatem na drugiego Augusta byłby naturalnie Kryspus. No ale coś się w życiu rodzinnym popsuło.... Może kandydat w istocie się rozbestwił mają przed sobą taką perspektywę, tatuś uznał, że mu się w głowie przewróciło, więc kazał go o tę głowę skrócić.

To, co mnie urzekło w tej monecie to był portret Konstantyna. Niezwykle sugestywny wizerunek.

Zgadzam się w pełni. To są jeszcze czasy, gdy nawet w nieco bezbarwnej serii brązików (bramy i bramy...) można natrafić na takie małe perełki menniczego rzemiosła, które wznosi się na poziom sztuki. Jeszcze kilka pokoleń i będzie z tym znacznie gorzej. Niektóre monety będą wręcz wyglądać jak dłubanina dziecka.

[Dariusz M]

Wydawałoby się, że prosta sprawa, a tu tyle smaczków i subtelności. Zwłaszcza kwestia Augustów, w sytuacji gdy był tylko jeden – bardzo ciekawa.

lepiej byłoby dać AVG

Czy w sytuacji gdy na monecie widnieje „C”, oznacza to, że „G” wybito niedokładnie i dlatego wygląda jak „C”, czy też przyjęto wówczas konwencję, że „C” to jest „G” (tak jak w słowie AVG – „V” to jest „U”)?
Bo jeśli „C” to jest niedokładnym „G” to oczywiście ma pan rację – powinno się zapisywać „G”. Natomiast jeśli istniał zwyczaj zapisywania „G” jako „C” to wydaje mi się, że bardziej konsekwentne (przez analogię z „U/V”) byłoby zapisanie „C”.
Mam nadzieję, że nie zagmatwałem za bardzo problemu.

Jeszcze kilka pokoleń i będzie z tym znacznie gorzej. Niektóre monety będą wręcz wyglądać jak dłubanina dziecka

W przypadku polskich trojaków czasami była to kwestia zmiany rytownika. Np. w Lublinie w roku 1599 obok znakomitych portretów królewskich Zygmunta Wazy pojawiły się wizerunki rażące swoim prymitywizmem. Portretom Konstantyna będę się musiał przyjrzeć nieco dokładniej. Sprawa wydaje się rozwojowa.

[Lech Stępniewski]

Czy w sytuacji gdy na monecie widnieje „C”, oznacza to, że „G” wybito niedokładnie i dlatego wygląda jak „C”, czy też przyjęto wówczas konwencję, że „C” to jest „G” (tak jak w słowie AVG – „V” to jest „U”)?

Trudno mówić o jakiejś konwencji, bo na monetach bywa i tak, i tak. Choć G bardzo rzadko i wtedy, gdy była szansa na stawianie większych literek. W tym niedawnym wątku (https://www.forumancientcoins.com/board/index.php?topic=131027.0) znajdzie Pan przykład dwóch monetek z takim ładnym G.

Na inskrypcjach chyba zawsze G to było G, ale nie przysięgnę. W każdym razie, jeśli przyjrzy się Pan inskrypcji z epoki, na przykład z Łuku Konstantyna, to tam G wygląda jak G i wyraźnie różni się od C.

Natomiast na monetach odpuszczano to sobie z prostego, jak sądzę, powodu - bo trudno w takiej małej literce zmieścić jeszcze wyraźny słupek i kreseczkę. A nawet gdyby to się w wielkim trudzie udało, to w trakcie wybijania monet łatwo się taki mikro detal w stemplu zapcha i wyjdzie plama. Uznano więc widocznie, że już gołe 'C' będzie lepsze.

Portretom Konstantyna będę się musiał przyjrzeć nieco dokładniej. Sprawa wydaje się rozwojowa.

Niech się Pan przygląda. Takie świeże spostrzeżenia mogą być ciekawe.

[Dariusz M]

Dziękuję za wyjaśnienia.

[paesanu]

Monetę dołączyłem do zbioru z kilku powodów. Po pierwsze, związana jest z interesującą tematyką Chi-Rho i nie budzi wątpliwości, że symbol ten na dwóch sztandarach występuje. Po drugie, na awersie i rewersie znajdują się gwiazdki, przy czym gwiazdka na rewersie umiejscowiona jest centralnie nad głową stojącej postaci (RIC podaje, że to cesarz).

W dyskusji było mówione, że jeśli gwiazdka lub znak są w niecentralnym położeniu, to są to oznaczenia mennicze. W prezentowanej monecie tak nie jest. Na dwóch pierwszoplanowych sztandarach jest symbol Chi-Rho, a w górnym środkowym położeniu gwiazdka.

W jednym z opisów aukcyjnych dot. tej monety znalazłem odnośnik do strony: https://www.tertullian.org/fathers/philostorgius.htm i konkretnie rozdziału 26. To „Historia Kościelna”, autorstwa historyka Filostorgiusza. Przeczytałem tylko wskazany fragment odnoszący się do wydarzenia związanego z ujrzeniem przez Konstancjusza II znaku na niebie.

Być może cesarz chciał przekazać, że jest, jak jego ojciec, jedynym władcą imperium, a symbolika religijna miała podkreślać ambicje.
Monetę wybito w 350 roku, niedługo potem w 351 roku, cesarz pokonał uzurpatora Magnencjusza.
Follis stosunkowo niedrogi, związany z symbolami religijnymi i kontrowersyjny w interpretacji. Do zbioru na początek zasłużył.

Awers: D N CONSTANTINVS P F AVG
Rewers: CONCORDIA-MILITVM
RIC VIII Siscia 284

[paesanu]

Post opublikowałem pod nowym nickiem, ponieważ były problemy z logowaniem się pod "paesano". Napisałem w tej sprawie do administratora tut. forum.

[paesano]

Post opublikowałem pod nowym nickiem, ponieważ były problemy z logowaniem się pod "paesano". Napisałem w tej sprawie do administratora tut. forum.

Sprawa rozwiązana :-)

[Lech Stępniewski]

Moneta bardzo przyjemna, do zbioru jak najbardziej się nadaje. Pewnie ma jakiś związek z kampanią Konstancjusza, ale trudno byłoby ją dopasować do tego, co napisał Filostorgiusz.

(w opisie w legendzie awersu jest o jedną literkę za wiele)

[DzikiZdeb]

Za M. Salamonem podałem kolejny przykład (medalion Anastazjusza z zapisem na rewersie VOT XXXX/ MVLT XXXX), gdzie XXXX oznacza symboliczne „bardzo wiele”. Po tym przydługim wstępie przechodzę do rzeczy. Czy znają może panowie inny przykład, bardziej ewidentny niż medalion Anastazjusza, gdzie pojawia się XXXX jako „bardzo wiele” (władca panował mniej niż 30 lat)?

Im bardziej próbuję ugryźć temat, tym więcej nowych wątków się otwiera :-)

1. Powyższy medalion to jakaś duża rzadkość, nie mogę znaleźć ani tego egzemplarza, ani żadnego innego. W DOC go nie ma. (mam nadzieję, że pod DOC będzie link do katalogu, którym będę posługiwał się w dalszej części postu). Nie mam przy tym przekonania, że on miał w ogóle tak wyglądać - wzmiankowane przesunięcie stempla (a może podwójne bicie) powoduje, że mamy np. zdwojone T w VOT. Więc może jeden X w górnej linijce też jest nadmiarowy i mamy tam powtórzenie rewersu Konstancjusza II - VOT XXX MVLT XXXX? Oczywiście nie ma to sensu w przypadku Anastazjusza, ale może pokazywać, jaką drogą z konkretnego XXXX zrobiło się XXXX jako "dużo" - wzięto najwyższy numerek, jaki dało się znaleźć na dotychczas wybitych monetach wotywnych, a potem przeszło to w coś zupełnie umownego.

2. Mamy za to w miarę popularny typ semisa Anastazjusza, na którym Wiktoria wyskrobuje na tarczy cztery gwiazdki, które da się przeczytać jako XXXX:

https://www.acsearch.info/search.html?id=4392662

W I tomie DOC (poz. 8.1, uwaga 8 ) czytamy: "Vota numbers are meaningless after Theodosius II".

3. Tak na marginesie - nie znalazłem wyjaśnienia, o jakich Augustów na powyższej monetce może chodzić (VICTORIA AVGGG)? Anastazjusz uznał Teodoryka, to może od biedy wyjaśniać drugie G, ale trzecie? Następcy żadnego z tytułem augusta za życia nie miał.

4. Semisy z powyższym rewersem idą przez całe panowanie Justyna I i Justyniana Wielkiego, by pod koniec tego ostatniego stać się zwykłymi kropkami (DOC t.1, s. 74, uwaga 17).


https://www.acsearch.info/search.html?id=1880337

Tu się jeszcze trochę starali...


https://www.acsearch.info/search.html?id=3385433

... a tu już nie.

5. Jak 3 - nawet u Justyniana leci cały czas to AVGGG. Czy trzeba to traktować jak szlaczek bez znaczenia, podobnie jak gwiazdko-kropki?

6. Mamy także bardziej typowe "XXXX", chociażby u Marcjana:


https://www.acsearch.info/search.html?id=1957043

Jak widać nieważne odbyte lata panowania, ważne, żeby doczekał XXXX (być może to jeszcze tu coś znaczy)


https://www.acsearch.info/search.html?id=434376

Jest to kopia rewersu Teodozjusza II, który faktycznie czterdziestolecia doczekał.

7. A tu by można odczytywać to jako "ANNO XXXX", ale to nominał (40 nummi), właściwy rok po "ANNO" to malutka piątka po iksach, której na pierwszy rzut oka nie widać.


https://www.acsearch.info/search.html?id=418338

Fokas, początek VII wieku.

8. Od Anastazjusza do Justyniana mamy jeszcze przedziwne "VOT MVLT HTI" czy "VOT MVLT MTI".


https://www.acsearch.info/search.html?id=3315318

Autorzy DOC poddają się, jeśli chodzi o próbę wytłumaczenia tego zapisu (tom 1, s. 11, uwaga 14).

Próbując podsumować dość rozległy wątek: przez pewien, dość krótki czas powtarzano rewersy długowiecznych władców bez patrzenia na to, ile dany władca panuje. Mamy to u Marcjana (i prawdopodobnie u Anastazjusza na wzmiankowanym u Salomona bardzo rzadkim medalionie, ale trzeba by się jeszcze przyjrzeć tej emisji). Znaczenia czterech gwiazdek jako oznaczenia czterdziestu (lat panowania, czegokolwiek innego) nie jestem pewien. W późniejszych czasach nie widzę niczego innego odnoszącego się do czterdziestu (wielu) lat panowania, a jeśli jest to gdzieś na pojedynczych monetach, do których nie dotarłem. Wyjątkiem są tu cudaczne "VOT MVLT HTI/MTI". XXXX wchodzi za to pod koniec VI w. jako zamienne oznaczenie nominału M = 40 nummi.

[DzikiZdeb]

W całej historii malarstwa i rzeźby starałem się wyszukiwać wizerunki tych postaci, które pasowałyby do ich portretów psychologicznych

Ciekawe. W tym wypadku Helena kojarzy mi się bardziej z Nefretete czy inną Egipcjanką z czasów świetności. Pewnie wynika to z braku widocznych włosów - przepraszam, jeśli wyjdzie ze mnie dyletant - to taka konwencja malarska czy akurat w tym przypadku tak Panu pasowało?

[DzikiZdeb]

Na inskrypcjach chyba zawsze G to było G, ale nie przysięgnę. W każdym razie, jeśli przyjrzy się Pan inskrypcji z epoki, na przykład z Łuku Konstantyna, to tam G wygląda jak G i wyraźnie różni się od C.

Litera G powstała z litery C stosunkowo późno, jak twierdzi angielska wiki - około 230 A.Ch.:
https://en.wikipedia.org/wiki/G

i na pewno przez dość długi czas dało się to odczuć w różnych niuansach, np. w C = CAIVS, mimo że współcześnie będziemy to odczytywać jako Gajusz. Natomiast w wiekach IV-V nie ma chyba co doszukiwać się w rozmaitych AVC, AVCC niczego poza uproszczeniem sobie dłubania w stemplu.

[DzikiZdeb]

W jednym z opisów aukcyjnych dot. tej monety znalazłem odnośnik do strony: https://www.tertullian.org/fathers/philostorgius.htm i konkretnie rozdziału 26. To „Historia Kościelna”, autorstwa historyka Filostorgiusza. Przeczytałem tylko wskazany fragment odnoszący się do wydarzenia związanego z ujrzeniem przez Konstancjusza II znaku na niebie.

Więcej o tym znaku u Sozomena w księdze IV, rozdziale V:

https://web.archive.org/web/20140224214147/http://www.pistis.pl/biblioteka/sozomen_hermiasz_historia_kosciola.pdf

Jeśli ten konkretnie znak wywarłby swój ślad na ówczesnych monetach, to raczej byłby tam znak krzyża, nie sztandary z chi-ro.

[Dariusz M]

Im bardziej próbuję ugryźć temat, tym więcej nowych wątków się otwiera :-)

Panie Pawle, dziękuję za bardzo obszerne komentarze (zwłaszcza za przykład Marcjana).

Tak na marginesie - nie znalazłem wyjaśnienia, o jakich Augustów na powyższej monetce może chodzić (VICTORIA AVGGG)? Anastazjusz uznał Teodoryka, to może od biedy wyjaśniać drugie G, ale trzecie? Następcy żadnego z tytułem augusta za życia nie miał.

Mamy tu podobne pytanie jak w przypadku follisa, od którego zaczął się ten wątek, i o którym pisał pan Lech Stępniewski: „Ale te dwa ...GG na końcu sugerują liczbę mnogą, co czyni tę dedykację nieco dziwną/ciekawą, skoro August został właśnie już tylko jeden: Konstantyn po pokonaniu Licyniusza w 324 roku”.
Być może za wieloma zagadkami, w których dopatrujemy się jakichś treści kryje się po prostu niechlujstwo i mechaniczne powtarzanie jakichś wcześniejszych schematów.

W tym wypadku Helena kojarzy mi się bardziej z Nefretete czy inną Egipcjanką z czasów świetności. Pewnie wynika to z braku widocznych włosów - przepraszam, jeśli wyjdzie ze mnie dyletant - to taka konwencja malarska czy akurat w tym przypadku tak Panu pasowało?

Cóż, taka konwencja. Pozbawiłem ją włosów aby nieco odrealnić (uduchowić) jej wizerunek. Nie wiem czy mi to wyszło. Nie mam dystansu do tych obrazów. Siedziałem nad nimi parę ładnych miesięcy. Zresztą jest to jedna z kilku wersji „Heleny”.

[Lech Stępniewski]

Im bardziej próbuję ugryźć temat, tym więcej nowych wątków się otwiera :-)

Na tym polega zabawa. Ale tu chyba bez kogoś o bizantyjskiej specjalizacji się nie obejdzie.

[Lech Stępniewski]

Być może za wieloma zagadkami, w których dopatrujemy się jakichś treści kryje się po prostu niechlujstwo i mechaniczne powtarzanie jakichś wcześniejszych schematów.

Być może. Ale akurat kwestia, ilu aktualnie mamy Augustów (czy choćby kandydatów na...), to nie jest to samo, co jakaś kropka, czy walnięcie na rewersie dwóch wieżyczek zamiast trzech etc. Co innego też okazjonalne błędy, a co innego pewien standard w całej emisji.

[Dariusz M]

Monetę dołączyłem (...)

Przy okazji zapytam, czy zamierza pan jakoś wyczyścić monetę i usunąć z niej ten zielony nalot. Nie wiem jak się sprawa przedstawia z brązami rzymskimi, ale w przypadku miedzianych boratynek grynszpan jest czymś wysoce niepożądanym (systematycznie wgryza się w monetę). Zawsze kiedy zdarzało mi się kupić boratynkę z grynszpanem, usuwałem go bez skrupułów. Skład rzymskich brązów jest oczywiście nieco inny i miedź stanowi tam tylko pewien procent. Może więc nie należy się bać zielonego nalotu. 

[DzikiZdeb]

Im bardziej próbuję ugryźć temat, tym więcej nowych wątków się otwiera :-)

Na tym polega zabawa. Ale tu chyba bez kogoś o bizantyjskiej specjalizacji się nie obejdzie.

Chyba tak. Sprawa jest zapewne opisana i to szeroko, tyle że na razie nie wpadłem na trop takiego opracowania/artykułu :-)

Legenda "VICTORIA AVGGG" zaczyna swoje życie gdzieś u Gracjana i tu ma sens, bo faktycznie było wtedy trzech augustów (i to licząc tylko zachód, bo jest jeszcze Walens na wschodzie), w tym dwóch mocno nieletnich (tatko Walentynian I i synkowie Gracjan i Walentynian II). Powoli zaczyna być monet z nią coraz więcej, coraz więcej też pojawia się złota. Momentem, w którym AVGGG przestaje mieć sens są chyba samodzielne rządy Teodozjusza I, kiedy to jako następca Walensa jednoczy na chwilę całe Imperium po śmierci Gracjana i Walentyniana II.


https://www.acsearch.info/search.html?id=5984497

Samodzielny Teodozjusz I, chociaż już zdążył mianować augustami synów - Arkadiusza i Honoriusza, więc może liczba się zgadza?

Cały czas można by szukać, czy przypadkiem jednak w kolejnych latach nie było chociaż chwilami trzech augustów, ale to takie trochę naciągane:


https://www.acsearch.info/search.html?id=9736739

Tu np. Teodozjusz II datowany na ok. 420 AD.  Cesarz wschodni, moneta bita w Rawennie, augustem na zachodzie jest Honoriusz, ale kto trzeci? Może Konstancjusz III?


https://www.acsearch.info/search.html?id=476866

i tak dalej sobie to leci i im bardziej w piąty wiek, tym trudniej przypasować, kto mógłby być tymi trzema augustami. Tutaj Romulus Augustulus. Kim mogli być pozostali dwaj - Bazylikus i jego syn Marek? Może tak, ale wydaje mi się, że od pewnego czasu ta trójka jest przyklejona na stałe, niezależnie od tego, jaka akurat efemeryczna konfiguracja augustów wschodu i zachodu akurat w danym momencie zasiada na tronie.


https://www.acsearch.info/search.html?id=9259712

Taki na przykład Gliceriusz - kto mógł być pozostałymi augustami? Leon I na wschodzie i...?

Dochodzimy do upadku cesarstwa zachodniego, co nie sprawia praktycznie żadnej różnicy w obyczajach mennic na wschodzie. Wiktorie z legendą "VICTORIA AVGGG" lecą sobie w najlepsze dalej, tak jak w przypadku typu z gwiazdkami. Mija Anastazjusz, Justyn, Justynian... i nic.


https://www.acsearch.info/search.html?id=6318542

Ostatnim cesarzem, który bije solidy z tą legendą jest Maurycy Tyberiusz u progu VII wieku.

Trochę wygląda to tak, jakby taka a nie inna legenda stała się od pewnego czasu wyznacznikiem "dobrej rzymskiej monety złotej" i oderwała się od swojego pierwotnego znaczenia. Może coś w tym jest? Przypomina mi się sytuacja z talarem Marii Teresy bitym długo po jej śmierci na użytek w krajach Lewantu. Celowo nie zmieniano tam żadnego szczególiku, gdyż ludność posługująca się tymi talarami nie rozumiejąc umieszczonych na nich napisów i herbów doskonale potrafiła odróżnić emisje np. z innym znakiem mennicy i nie przyjmować ich jako fałszywych. Może tutaj zaszło coś podobnego? W końcu złoto było używane w ostatnich latach cesarstwa zachodniego w dużej mierze na użytek różnych okupów i haraczy dla ludów napływowych, które też nie rozumiały ich ikonografii i napisów, stąd ustalono pewne standardowe cechy wizerunku/napisu?

PS. Celowo nie wgłębiałem się w wizerunki rewersów - jest ich kilka, niektóre ciągną się przez lata, niektóre są charakterystyczne dla jednego panowania, raczej ich opisywanie tylko by zaciemniło sprawę.

[DzikiZdeb]

W tym wypadku Helena kojarzy mi się bardziej z Nefretete czy inną Egipcjanką z czasów świetności. Pewnie wynika to z braku widocznych włosów - przepraszam, jeśli wyjdzie ze mnie dyletant - to taka konwencja malarska czy akurat w tym przypadku tak Panu pasowało?

Cóż, taka konwencja. Pozbawiłem ją włosów aby nieco odrealnić (uduchowić) jej wizerunek. Nie wiem czy mi to wyszło. Nie mam dystansu do tych obrazów. Siedziałem nad nimi parę ładnych miesięcy. Zresztą jest to jedna z kilku wersji „Heleny”.

Nie mam jakiejś specjalnej wrażliwości malarskiej, a mój ulubiony okres w malarstwie to wyśmiewany dziewiętnastowieczny akademizm, więc chyba średnio się nadaję to radzenia w takich tematach. Ale jak już mam sobie wyobrazić, jak bym podszedł to tematu "odcieleśnienia" wizerunku kobiecego, to poszedł bym chyba drogą wschodnich ikon i założył jej na głowę jakąś chustę.

Rozumiem, że do wersji, którą Pan pokazał, jest Pan najbardziej przywiązany. A może Pan pokazać jeszcze jakąś inną?

[DzikiZdeb]

Monetę dołączyłem (...)

Przy okazji zapytam, czy zamierza pan jakoś wyczyścić monetę i usunąć z niej ten zielony nalot. Nie wiem jak się sprawa przedstawia z brązami rzymskimi, ale w przypadku miedzianych boratynek grynszpan jest czymś wysoce niepożądanym (systematycznie wgryza się w monetę). Zawsze kiedy zdarzało mi się kupić boratynkę z grynszpanem, usuwałem go bez skrupułów. Skład rzymskich brązów jest oczywiście nieco inny i miedź stanowi tam tylko pewien procent. Może więc nie należy się bać zielonego nalotu.

Ha, przydał by się chemik :-) Brązy antyczne nie różnią się aż tak bardzo od boratynek (jest tam duża przewaga miedzi) i grynszpan zjada je tak samo. Tutaj jednak (ze zdjęcia ciężko wyrokować) wydaje mi się, że to może nie być grynszpan, ale zaczątek turkusowej patyny, coś w tym stylu:


Grynszpan kojarzy mi się z kolorem bardziej seledynowym. Oczywiście mogę nie mieć racji.

[Dariusz M]

[Lech Stępniewski]

[paesano]

[DzikiZdeb]

[DzikiZdeb]

[DzikiZdeb]

[Dariusz M]

[Lech Stępniewski]

[DzikiZdeb]

[DzikiZdeb]

[Dariusz M]

[Dariusz M]

[Lech Stępniewski]

[DzikiZdeb]

[DzikiZdeb]

[Lech Stępniewski]

[Lech Stępniewski]

[DzikiZdeb]

[DzikiZdeb]

[Lech Stępniewski]

[DzikiZdeb]

[DzikiZdeb]