Monety Cesarstwa Rzymskiego z błędem -> małe nakłady, rarytasy kolekcjonerskie

[Jack@]

Zakładam ten wątek z tytułem mam nadzieję, że niewyolbrzymionym, abyśmy mogli popatrzeć na wyjątkowe egzemplarze monet, które jako że z błędem zostały wybite, to z jednego tylko tylko stempla pochodzą, a dodatkowo nie wiadomo, w którym momencie błąd zauważono i stempel wycofano, więc i  nie wiadomo czy monet takich wybito i puszczono w obieg kilka, kilkanaście, kilkaset, kilka tysięcy czy może więcej i ile z nich zachowało się to czasów współczesnych, choć po ich dostępności na rynku oraz obecności w kolekcjach można wyciągać prawdopodobne wnioski. Generalnie moim zdaniem - malutko.
Pan Lech może ze swojej bazy mógłby coś zaprezentować..? Osobiście chętnie bym popatrzył i podumał. W ogóle proponuję, że jeśli ktoś się natknie albo natknął się już wcześniej na ewidentne zilustrowane błędy na monetach Cesastwa Rzymskiego (nawet już notowane), to żeby je w tym wątku zbierać i pokazywać. Może dla niektórych czytających ten wątek osób będzie to jedyna okazja aby spojrzeć na takie monety.

Na początek  przypomnę dwie monety, które pokazywałem już na innym forum :

Trebonianus Gallus http://forum.tpzn.pl/index.php/topic,13400.msg98324.html#msg98324
Antoninian
Av: IMP CAE C VIB TRES (powinno być TREB) GALLVS
Rv: CONCORDIA AVGG
RIC:51 (bez błędu)
Waga: 2,80g
Mennica: ?

[Jack@]

Gallienus http://forum.tpzn.pl/index.php/topic,14791.msg110619.html#msg110619
Antoninian
Av: GALLIENVS AVG
Rv: AEQVTAS (powinno być AEQVITAS) AVG
Waga: 3,98g
Göbl: ? (Może ktoś z forumowiczów ma i może sprawdzić czy autor notuje)
Mennica: ?

[Pekka K]

Gallienus http://forum.tpzn.pl/index.php/topic,14791.msg110619.html#msg110619
Antoninian
Av: GALLIENVS AVG
Rv: AEQVTAS (powinno być AEQVITAS) AVG
Waga: 3,98g
Göbl: ? (Może ktoś z forumowiczów ma i może sprawdzić czy autor notuje)
Mennica: ?

Göbl 1610g, Antioch.

Pekka K

[Jack@]

Göbl 1610g, Antioch.
Pekka K

Thx 

[Jack@]

"quaerite et invenietis"
W tym poście: https://www.forumancientcoins.com/board/index.php?topic=124484.msg750316#msg750316 Pan Paweł opisał historię monet srebrnych Trajana związanych z Arabią. Ja zacytuję wybrane fragmenty (pogrubienie ode mnie)

(...)kilka zdań o Arabii (...) W roku 106 umarł ostatni władca Królestwa Nabatejskiego, Rabbel II Soter (...) powstała nowa prowincja, a pierwszy ślad tego w mennictwie odnotowujemy dopiero około roku 110 i to na denarze wybitym w Rzymie: (...) Personifikacja Arabii stoi sobie trzymając w ręku gałązkę i jakieś-coś w rękach, zza niech wychyla się wielbłąd (co ważne, jednogarbny). To coś w lewej ręce jest opisane praktycznie wszędzie inaczej, a to trzcina, a to mirra, a to kadzidło, osobiście najbardziej przekonują mnie laski cynamonu, z którym to Arabia była w antyku kojarzona.(...)Trochę później, gdzieś koło 111 - ale tu datacja nie jest tak dokładna - pojawiają się tridrachmy z analogicznym wizerunkiem (...) Rok później na denarach tego typu pojawia dodatkowy napis: ARAB[ia] ADQ[visita] = Arabia Przyłączona (...)

Denary z napisem ARAB ADQ nie są rzadkie i co można stwierdzić w internecie istniało dla tego typu bardzo dużo stempli. Były też emitowane dupondiusy i sesterce z tym motywem. Woytek pod poz. 455b wzmiankuje dupondiusa tego typu, ale z błędem - zamiast ARAB ADQ jest ARAB DAQ  Zdjęcie tej monety jako cytat z Jego dzieła o mennictwie Trajana zamieszczam poniżej (Zanim nabyłem Woytka dowiedziałem się o tym z recenzji CURTISa L. CLAYa https://www.jstor.org/stable/42678956?seq=1)
Z tego co się zorientowałem Woytek nie wzmiankuje żadnej innej monety (nominału) tego typu z identycznym jak powyżej błędem, w tym także denara (wzmiankuje za to denary i je ilustruje z błędem ARAB ATQ - też ciekawe)
Trajan
Denar
Av: IMP TRAIANO AVG GER DAC P M T R P COS VI PP
Rv: SPQR OPTIMO PRINCIPI ARAB DAQ (powinno być ADQ)
Waga: 3,42 g. (i żeby nie było, że nie sprawdziłem :) - ciężar właściwy: 10,20)
Mennica: Rzym
Woytek:  -  nie notuje (Gdyby była odnotowana ta odmiana to zapewne pod poz. 396b z odpowienią adnotacją)
Zdjęcia przedstawiam poniżej

[DzikiZdeb]

Trajan
Denar
Av: IMP TRAIANO AVG GER DAC P M T R P COS VI PP
Rv: SPQR OPTIMO PRINCIPI ARAB DAQ (powinno być ADQ)

Ja bym te zdjęcia Woytkowi wysłał, ciekawe co on na to. W mennicy rzymskiej bardzo się jednak pilnowali i błędy literowe za czasów Trajana należą do naprawdę dużych rzadkości. Adres mailowy jest na stronach Austriackiej Akademii Nauk, w książce chyba też powinien być.

[DzikiZdeb]

Już tego cudaka pokazywałem, ale właściwie to nadal jest to zagadka, po co ktoś to zrobił. Bo że jest to celowe, jestem przekonany, nie spotkałem się poza tym przypadkiem z cesarzem z zamkniętym okiem (oczyma?):

https://www.acsearch.info/search.html?id=499038

Ktoś w mennicy, dysponujący oryginalnymi stemplami, postanowił sobie żarcik z Najjaśniejszego Pana zrobić. Hadrian śpiący/Hadrian czuwający? Hadrian martwy/Hadrian wiecznie żywy?

[Lech Stępniewski]

nie spotkałem się poza tym przypadkiem z cesarzem z zamkniętym okiem (oczyma?):

A jest Pan pewiem, że to nie urok tego akurat zdjęcia/egzemplarza (lub tego zdjęcia tego egzemplarza). Może po prostu oko jest ciut przymknięte - jakby Najjaśniejszy Pan właśnie głęboko rozmyślał albo skupiał się w oczekiwaniu na poetyckie natchnienie?

[Jack@]

Ja bym te zdjęcia Woytkowi wysłał, ciekawe co on na to. (...)

Poinformowałem Pana Woytka, jednak nie wiemy czy odpowie. Oglądałem tą monetę pod dużym powiększeniem - jej powierzchnię, liternictwo. a także dokładnie rant w poszukiwaniu jednoznacznych cech przeciwnych uznaniu jej za  wyrób w srebrze. Moim zdaniem nie jest suberratem, ale piłować jej przecież nie będę aby stwierdzić czy w środku pod grubą warstwą srebra nie ma jąderka z innego niż srebro metalu.... no i ten dobry ciężar właściwy . Tak, błędy u Trajana są rzadkie, ale jednak się zdarzają.

(...) W mennicy rzymskiej bardzo się jednak pilnowali i błędy literowe za czasów Trajana należą do naprawdę dużych rzadkości.(...)

Ano należą, dlatego między innymi ten wątek. Tak jak nie mam wątpliwości co do swojej monety, tak poniższy denar, na który natrafiłem w necie już po zdjęciu (w powiększeniu) wzbudził moje duże wątpliwości co do tego czy nie jest odlewem. Jeśli nawet jest nim, to przecież założyć należy, że z oryginału. Błąd na rewersie daje mocno po oczach. Woytek nie notuje.
Trajan
Denar
Av: IMP TRAIANO AVG GER DAC P M T R P COS V PP
Rv: SPQR OPTIMO PRINOIPI (powinno być PRINCIPI)
Waga: 2,98 g
Mennica: Rzym
Woytek:  -  nie notuje

[DzikiZdeb]

nie spotkałem się poza tym przypadkiem z cesarzem z zamkniętym okiem (oczyma?):

A jest Pan pewiem, że to nie urok tego akurat zdjęcia/egzemplarza (lub tego zdjęcia tego egzemplarza). Może po prostu oko jest ciut przymknięte - jakby Najjaśniejszy Pan właśnie głęboko rozmyślał albo skupiał się w oczekiwaniu na poetyckie natchnienie?

Drugiego egzemplarza nie widziałem. Może być jak Pan mówi, może też być, że ktoś jednak to oczko trochę przymknął. Z pewnością powstało to intencjonalnie - pomysł wybicia monety dwoma stemplami awersu o takim samym kształcie, więc średnio do tego się nadającymi wskazuje na to, że ktoś sobie celowo zadał taki trud. Dlaczego więc nie zadać sobie nieco więcej trudu i zmienić trochę wizerunek? To są stemple do asów z ostatniego okresu panowania Hadriana, więc być może szły już na złom po jego śmierci.

PS. Tysięczny post w Kąciku :-)

[DzikiZdeb]

Poinformowałem Pana Woytka, jednak nie wiemy czy odpowie.

Raczej zawsze odpowiada. Dyskusji raczej się z nim nie pociągnie, bo jak się próbuje wydębić jakieś szczegóły, to przestaje odpowiadać, ale na pierwsze maile z jakimś konkretnym pytaniem zawsze mi opisywał.

Av: IMP TRAIANO AVG GER DAC P M T R P COS V PP
Rv: SPQR OPTIMO PRINOIPI (powinno być PRINCIPI)
Waga: 2,98 g
Mennica: Rzym
Woytek:  -  nie notuje

Tego co z kolei chętnie bym przebadał na zawartość miedzi. Czy np. ruda patyna, która wytworzyła się naokoło popiersia nie wskazuje na produkt prywatny?

[Jack@]

Raczej zawsze odpowiada. (...) na pierwsze maile z jakimś konkretnym pytaniem zawsze mi odpisywał.

Mi pewnie nie odpowie Szanowny Pan Woytek, gdyż zamiast pytania raczej stwierdziłem i podałem link do tego wątku. Zakładam jednak, że gdyby się nie zgadzał ze mną to chciałby mnie choć w jednym zdaniu wyprowadzić z błędu

Tego co z kolei chętnie bym przebadał na zawartość miedzi. Czy np. ruda patyna, która wytworzyła się naokoło popiersia nie wskazuje na produkt prywatny?

Ja nie przebadam, zrezygnowałem z zakupu - przez te pęcherzyki powietrza na powierzchni, które dobrze widać jak się kliknie na zdjęcie i powiększy (co Pan o nich myśli?)

[DzikiZdeb]

Ja nie przebadam, zrezygnowałem z zakupu - przez te pęcherzyki powietrza na powierzchni, które dobrze widać jak się kliknie na zdjęcie i powiększy (co Pan o nich myśli?)

Prawdę mówiąc jakoś bardzo mi się światełko alarmowe przy tym denarze nie zapala, chociaż z drugiej strony tak nietypowa literówka powinna wzmagać czujność. Litery w legendach wyglądają na dobrze wyodrębnione, z wyjątkiem końcówki awersu... czy tam są purchle czy jakaś inna chropowatość wynikająca np. z jakiejś agresywnej chemii do czyszczenia? Sam nie wiem.

[Jack@]

Prawdę mówiąc jakoś bardzo mi się światełko alarmowe przy tym denarze nie zapala, chociaż z drugiej strony tak nietypowa literówka powinna wzmagać czujność. (...)

Mi się lampka zapaliła przez te mikroskopijne dziureczki (pęcherzyczki) Literówka mnie nie dziwi, bo jednak takowe się zdarzają. Moim zdaniem istnieje jakaś technologia, która pod wieeeelkim ciśnieniem preparuje kopie jeden do jednego. Coś Panu pokażę. Denar, na którego się dawno temu nabrałem, Antonina Piusa z Markiem Aureliuszem.
Pokażę zdjęcie awersu w mniejszej rozdzielczości, a w następnym wpisie obie strony w większej -  będzie trzeba kliknąć. Jesli mam wyrazić uznanie dla fałszerza to jedynie w kwestii perfekcyjnego podrobienia rantu.

[Jack@]

->

[DzikiZdeb]

Denar, na którego się dawno temu nabrałem, Antonina Piusa z Markiem Aureliuszem.

To są niuanse, o których ciężko coś na 100% stwierdzić, szczególnie tylko na podstawie zdjęć. Ten Trajan mimo wszystko jest dość plastyczny, a litery są dość ostre, drugi denar ma dość płaskie rysunki, a duża część legendy rewersu "rozpływa się" w tle. Co nie znaczy, że upieram się co do Trajana, że jest oryginalny. Denar z Antoninem i Markiem jest niestety dość dobrym falsem, wypadało by go dać do tutejszej galerii.

[Jack@]

O czym albo o kim :) musiał myśleć rytownik stempla, aby w tak istotnym słowie (!) pomylić się. Nie będę jej nazywał po imieniu (tej pomyłki oczywiście) - każdy ją bez trudu odnajdzie na poniższych zdjęciach. Co ciekawe moneta była bardzo długo w obiegu i nie została zawczasu wycofana.
Domicjan
Denar
Av: CAESAR DIVI F DOMITINVS COS VII
Rv: PRINCEPS IVVENTVTIS
RIC II (revised edition) - ?
Mennica: Rzym
Waga: 3,09 g

[Lech Stępniewski]

O czym albo o kim musiał myśleć rytownik stempla, aby w tak istotnym słowie (!) pomylić się.

Biorąc pod uwagę, że "N" wygląda jak "A" z kreseczką dostawioną nie tam gdzie trzeba, zakładam, że po "A" bez kreseczki była przerwa śniadaniowa, a po przerwie było "A co ja tu miałem?... Aaa, dostawić kreseczkę...." No i dostawił.

A może majster musiał pilnie wyjść za większą potrzebą i powiedział uczniowi na nauce: "Weź tam dostaw kreseczkę i leć dalej tak jak masz na papirusie..."

[DzikiZdeb]

O czym albo o kim musiał myśleć rytownik stempla, aby w tak istotnym słowie (!) pomylić się.

A, kto tam poważnie traktował Domicjana w początku 80 roku :-) Przecież ten Książę Młodzieży to był w tym momencie dla niego niemal tytuł uwłaczający. Żadnym z formalnych tytułów się brat z nim nie podzielił, ani Augustem, ani Najwyższym Kapłanem, ani Ojcem Ojczyzny... Nie było wątpliwości, kto tu jest władcą, a kto potencjalnym następcą tronu, gdyby zdrowemu i silnemu Tytusowi nie udało się doczekać potomka, na co jak wszystko wskazywało - ma jeszcze dużo czasu. To i stemple można było dać do wycięcia przysłowiowemu Jasiowi na terminie.

[Jack@]

Jak zwykle miły Pan Pekka K poinformował (thx), że wątek na ten sam temat istnieje już na forum głównym (od 2010 roku,ostatni wpis 2017), powielam więc podany przez niego link. Ale tam jest obłędnych rarytasów https://www.forumancientcoins.com/board/index.php?topic=64853.0
Ten np. jest taki na czasie:

[Jack@]

Jedyny Trajan z powyższego wątku:

[Jack@]

Chyba jest rozwiązanie zagadki z Trebonianem Gallusem z mojego pierwszego wpisu rozpoczynającego niniejszy wątek. Otóż w powyżej podanym wątku w 2011 roku użytkownik @Tibsi pokazał takiego antoniniana Treboniana Gallusa z podwójnym błędem na rewersie: ADVNTVS AVS https://www.forumancientcoins.com/board/index.php?topic=64853.msg456520#msg456520

Na co otrzymał taką odpowiedź od użytkownika @dougsmit:

ADVNTVS certainly makes the grade here but I am unwilling to accept as an error an Eastern coin with AVS.  There were those of us over the last couple thousand years that believed a proper abbreviation ends with the last letter of the larger word so  AVgustuS might be intentional if not the way the home office back in Rome might have done it.(...)

Chodzi o to, że teza jest taka, że byli tacy w starożytności (jeśli byli to w zdecydowanej mniejszości, ale kultywowali tradycję?), którzy uważali, że stosując w zapisie skrót, powinno sie go kończyć ostatnią literą z pełnego słowa. Co w powyższym i w moim przypadku  by się zgadzało: TRES - TREBONNIANUS, AVS-AVGUSTUS
Teoria ta ma swoje oczywiste słabe punkty, bo przecież  inne skróty na tych monetach są już "normalne".

[DzikiZdeb]

Jedyny Trajan z powyższego wątku:

Co po raz kolejny świadczy o dobrze działającej za Trajana kontroli jakości :-)

[DzikiZdeb]

Chodzi o to, że teza jest taka, że byli tacy w starożytności (jeśli byli to w zdecydowanej mniejszości, ale kultywowali tradycję?), którzy uważali, że stosując w zapisie skrót, powinno sie go kończyć ostatnią literą z pełnego słowa.

Mnie się to wydaje trochę karkołomne, ale musiałby na to popatrzeć jakiś poważny filolog klasyczny - może i racja. Te skróty są jednak dość uniwersalne, tak samo to wygląda na monumentach, słupach milowych, dokumentach (typu dyplom odbycia służby wojskowej) i innych inskrypcjach. Skoro taka teoria powstała, to pewnie są inskrypcje z AVS, wypadało by je wskazać. Potem pytanie czy taka szkoła, o ile istniała, czy faktycznie dotyczyła tego samego okresu, co monety (to się jednak trochę zmieniało), czy dotyczyła jakiś specyficznych sytuacji itp.

[Lech Stępniewski]

Skoro taka teoria powstała, to pewnie są inskrypcje z AVS, wypadało by je wskazać.

Żeby powiększyć zamieszanie dodam, że bywają też monety z ...AVSS. Tego się pod taki skrót z ostatnią literą podciągnąć nie da.

Niektóre to oczywiste imitacje:



Niektóre tylko prawdopodobne:



Ale niektóre to na pewno (99%) oficjalne produkty





Z czego wniosek, że "G" i "S" (czy raczej stigma ) czasem się rytownikom po prostu myliły. Częściej rytownikom "lewym", ale także tym z mennicy i to przy produkcji nie byle miedziaka, ale porządnego złota.