Czas chyba coś napisać o głównych mennicach.
Kiedy usiłujemy sobie wyobrazić jakąś
potężną, ruchliwą, wielobarwną i wielojęzyczną metropolię wschodnią pod panowaniem rzymskim przeważnie przychodzi nam na myśl Aleksandria. A przecież położona na doskonałym przecięciu szlaków handlowych z północy na południe i z zachodu na wschód
Antiochia niemal niczym jej nie ustępowała. Założona w roku 300 A.Ch. jako zachodnia stolica państwa Seleucydów była również jak starsza o pokolenie Aleksandria miastem młodym, w pełni wykorzystującym otwarcie przez Aleksandra świata antycznego na bogate rynki wschodu. Ilość mieszkańców w okresie, w którym znalazła się w granicach Imperium Rzymskiego sięgała 250, a może i 500 tysięcy, co czyniło ją trzecim miastem całego państwa (po Rzymie i wzmiankowanej już Aleksandrii).
Historia mennicy antiocheńskiej jest równie bogata, więc nie skupiając się na szczegółach pokażę tylko główne typy monet stamtąd pochodzących. Pierwotnie są to dość rzadkie (mennica rośnie na znaczeniu wraz z miastem) tetradrachmy w stylu tych bitych przez Aleksandra Wielkiego -
Herakles w lwiej skórze na awersie,
Zeus siedzący na tronie, oparty na berle i trzymający na wyciągniętej dłoni małą
Nike. Typ ten był bity w całym świecie greckim przez jeszcze przez wiele
lat po roku 323 A.Ch. - w tym przypadku do śmierci założyciela państwa Seleucydów, Seleukosa I:
https://www.acsearch.info/search.html?id=6641627Jego syn,
Antioch I, wprowadza jednak zupełnie inny typ monety, przedstawiający jego podobiznę na awersie, a na rewersie Apolla siedzącego na omfalosie, trzymającego strzałę i opartego o leżący z tyłu łuk. Jest to związane z uznaniem Apolla za boga opiekuńczego całej dynastii, a także z jego świątynią w leżącym niedaleko Antiochii Dafne (miasteczko to stanie się z czasem bogatym przedmieściem Antiochii). Za Antiocha III Wielkiego ten typ tetradrachmy był bity w niemal 50 mennicach.
https://www.acsearch.info/search.html?id=3298154Antioch IV (175-164 A.Ch. poza tradycyjnym Apollem wznowił bicie
tetradrachm z Zeusem na rewersie, tym razem w stosunku do słynnych
tetradrachm Aleksandra na awersie znajdowało się popiersie władcy:
https://www.acsearch.info/search.html?id=5201587a Demetrios I (162-150 A.Ch.) wprowadził nowy typ, przedstawiający
Tyche siedzącą na tronie podtrzymywanym przez trytony. Podczas gdy zachodnie mennice państwa Seleucydów biły nowe tetradrachmy, wschodnie zajmowały się tymi tradycyjnymi, z Apollem.
https://www.acsearch.info/search.html?id=7710089Przez pewien czas te trzy typy stanowiły główny trzon pieniądza Seleucydów, jednakże wraz z narastającym chaosem kolejnych wojen zewnętrznych i domowych, a także odpadania kolejnych terytoriów, w antiocheńskiej mennicy pojawiały się także inne tetradrachmy: z Ateną Nikeforos (
Antioch VII) czy nagim stojącym Zeusem trzymającym gwiazdę (
Antioch VIII).
Kolejnym trendem (przełom II i I w. A. Ch.) była standaryzacja wizerunku. Wybrany został rewers z Zeusem i jako taki doczekał końca państwa, wchłoniętego przez Rzymian pod postacią resztkówki skł
adającej się niemal z samej Syrii w roku 64 A.Ch. Co ciekawe, Rzymianie zdecydowali się kontynuować bicie
tetradrachm antiocheńskich z Zeusem, pozostawiając na awersie wizerunek jednego z
ostatnich (
ale nie ostatniego) władców - Filipa I Filadelfosa (95 - 83 A.Ch.). Ten typ przetrwał ustanowienie w Antiochii stolicy nowej prowincji
Syria, nadanie miastu autonomii przez Juliusza Cezara (48 A.Ch), wszystkie awantury Antoniusza z Oktawianem i został skasowany przez tego ostatniego kilkanaście
lat później.
HGC podaje rok 33 ery cezariańskiej (17/16 A.Ch.) jako rok wybicia ostatnich pośmiertnych
tetradrachm z Filipem I Filadelfosem, jednak na
stronach RPC można znaleźć
tetradrachmę z
datą 36 (14/13 A.Ch.).
Pierwsze badania zawartości srebra, które znalazłem, dotyczą tych właśnie emisji i dają wynik ok. 70%. Co prawda tetradrachmy bite w królestwie Selucydów cały czas trzymają
standard wagowy attycki (od końca II w. A.Ch. - obniżony attycki, tzw. fenicki, wegług którego tetradrachma powinna ważyć ok. 15 g.),
ale nic to nie daje jeśli chodzi o zawartość srebra - którym momencie zostało ono zmniejszone. Wydaje się, że na przełomie II i I w. A. Ch., patrząc na chaos panujący w trakcie panowania ostatnich władców państwa Seleucydów,
ale nie znalazłem na to żadnego konkretnego potwierdzenia.
https://rpc.ashmus.ox.ac.uk/coins/1/4149ATetradrachma antiocheńska pośmiertna Filipa Filadelfosa, w odcinku rewersu data 36 ery cezariańskiej.
Najwidoczniej nowy pieniądz tego typu był potrzebny w obiegu, ponieważ już w roku 5 A.Ch. August wznawia bicie
tetradrachm antiocheńskich według własnego wzoru: on sam na awersie, na rewersie
Tyche,
ale tym razem siedząca na skałach, a u jej stóp bożek rzeki
Orontes. Warto zaznaczyć, że część tych
tetradrachm ma podwójne datowanie: według ery cezariańskiej i według ery akcyjskiej (czyli liczonej od bitwy pod Akcjum):
https://rpc.ashmus.ox.ac.uk/coins/1/4159Tetradrachma antiocheńska
Augusta, podwójnie datowana - ΒΜ (48) rok ery akcyjskiej i Ξ (60) rok ery cezariańskiej.
Warto zaznaczyć, że w tym okresie pojawiają się jedyne tetradrachmy, których emitentem jest Selecucja Pieria (nie mylić z Seleucją nad Tygrysem, ważnym ośrodkiem państwa Seleucydów, być może
przewyższającym nawet Antiochię pod względem ilości ludności - miasto to zostało podbite przez
Partów w 141 A.Ch. i nigdy nie stało się częścią Imperium Rzymskiego) -
port Antiochii i przedstawiające na rewersie uskrzydlony piorun (symbol Zeusa/Jowisza) na tronie.
https://rpc.ashmus.ox.ac.uk/coins/1/4328 Za następców
Augusta mennictwo antiocheńskie zaczęło romanizować się w podobny sposób do wielu innych - z jednej strony zachowano
standard wagowy i stop, z drugiej strony w miejsce tradycyjnych wizerunków zaczęły pokazywać się popiersia członków rodziny cesarskiej.
https://rpc.ashmus.ox.ac.uk/coins/1/4161Tetradrachma antiocheńska Tyberiusza: Popiersia Tyberiusza i
Augustahttps://rpc.ashmus.ox.ac.uk/coins/1/4165Tetradrachma antiocheńska Kaliguli: Popiersia Kaliguli i Agryppiny Starszej
https://rpc.ashmus.ox.ac.uk/coins/1/4169Tetradrachma antiocheńska Klaudiusza: Popiersia Klaudiusza i Nerona
Sytuacja ta trwała mniej więcej do roku 59/60 (chociaż pierwsze emisje pojawiły się już w roku 56/57), kiedy to
Nero (albo któryś z jego doradców) zadecydował o wybiciu dużej ilości
tetradrachm antiocheńskich w zupełnie nowym typie - na rewersie znalazł się orzeł siedzący na błyskawicy - symbol Jowisza/Zeusa. Z czasem stanie się on najbardziej rozpoznawalnym produktem mennicy w Antiochii.
https://rpc.ashmus.ox.ac.uk/coins/1/4180Tetradrachma antiocheńska Nerona z orłem, datowana na rok 108 (HP) ery cezariańskiej.
Tymczasem wybuchło powstanie w Judei.