Ancient Coin Discussions In Other Languages > Forum numizmatyki antycznej po polsku

Nietypowe srebro rzymskiego wschodu w I-II (choć bardziej II) w.

<< < (61/63) > >>

DzikiZdeb:
Trochę dziwnie wyglądała mi ta Galacja jak wyspa denarowa w środku drachmowego wschodu, więc pokolorowałem ją na podstawie dwóch emisji z czasów, kiedy przez chwilę w I w. A.Ch. Rzymianie utworzyli tam marionetkowe państewko (w poprzednich opisach raczej unikałem tego typu monet). Żeby było ciekawiej należą one do dwóch różnych systemów monetarnych. Panujący w latach 63-50 A.Ch. Brogitaros wybił niesłychanie rzadką tetradrachmę o wadze cystoforu (nawet w zbiorach BM mam problem z namierzeniem egzemplarza, więc linkuję zdjęcie ze strony https://balkancelts.wordpress.com/tag/brogitarus/:


Awers: głowa Zeusa w wieńcu dębowym; rewers: orzeł na błyskawicy, w tle sztandary, legenda "ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΒΡΟΓΙΤΑΡΟΥ ΦΙΛΟΡΩΜΑΙΟΥ" (Król Brogitarus Przyjaciel Rzymu).

Zdecydowanie częściej spotykane (co nie znaczy, że są to monety popularne) są tetradrachmy Amyntasa (50-25 A.Ch.) bite według zredukowanego standardu attyckiego (ca 15,6-16 g), czyli zbliżonego do ówczesnych tetradrachm bitych w Antiochii:


https://www.acsearch.info/search.html?id=8424422

Awers: głowa Ateny w hełmie korynckim; rewers: krocząca Nike niosąca berło z zawiązanym na nim diademem.

Pokolorowałem też Kretę, ale jest to raczej nadużycie; jeden typ cystofora bity w Gortynie pomiędzy 66 a 31 A.Ch. nie daje jeszcze wystarczających powodów do twierdzenia, że był to tamtejszy standard, podobnie waga późniejszych drachm (mimo iż pasuje do tej teorii).

DzikiZdeb:
Uzupełnienie 3.

Jak już wcześniej pisałem, warto by napisać choć parę słów o wchłanianiu systemów drachmowych przez Republikę Rzymską. Nie będę wdawał się w dywagacje, czy np. Syrakuzy biły jeszcze jakąś srebrną monetę po przejściu pod władzę rzymską, czy też nie ma takiej możliwości, skupię się tylko na dwóch dość zasłużonych i wiekowych typach drachm z obszaru Grecji właściwej.

a) drachmy królestwa Macedonii.

Pierwszym królem Macedonii, który emitował monety był Aleksander I, panujący na początku V w. A.Ch. Początkowo były to monety we własnym standardzie wagowym (a właściwie dwóch), później zaczął on zrównywać się ze standardem stosowanym w Fenicji, a więc takiego, w którym tetradrachma ważyła 14,4 g.


https://www.acsearch.info/search.html?id=6333831

Tetradrachma Aleksandra I: na awersie jeździec trzymający dwie włócznie


https://www.acsearch.info/search.html?id=8534524

Tetradrachma Filipa II: na awersie głowa Zeusa, na rewersie jeździec z gałęzią palmową

Najsłynniejsze tetradrachmy Aleksandra III, bite i obiegające cały świat greckiego wschodu dobre stulecie po jego śmierci wybito w cięższym standardzie attyckim (tetradrachma ważyła ok. 17,2 g). Przez chwilę kontynuowano równolegle bicie tetradrachm w fenickim standardzie i stylu Filipa II (podobno były one mile widziane przez trackich najemników), ale po śmierci Kassandra wszystkie kolejne emisje były już bite w standardzie attyckim.


https://www.acsearch.info/search.html?id=8383067

Tetradrachma bita w imieniu Aleksandra III przez Demetriosa Poliorketesa w latach 304/3-290 A.Ch.: na awersie głowa Heraklesa w lwiej skórze, na rewersie Zeus siedzący na tronie, oparty o berło i trzymający na wyciągniętej ręce orła.

Mniej więcej w połowie III w. zaczęto powoli odchodzić od wizerunku znanego z mennictwa Aleksandra Wielkiego i wprowadzać własne. Antygon II Gonatas wybił pierwsze tetradrachmy z tarczą macedońską:


https://www.acsearch.info/search.html?id=8534551

Tetradrachma Antygona II (252/1-246 A.Ch.): Na awersie tarcza macedońska, na jej środku głowa Pana z rogami, na rewersie idąca Atena trzymająca tarczę ozdobioną egidą oraz błyskawicę

Filip V (pan. 221-179 A.Ch.) miał doskonałe wyczucie zbliżającego się z zachodu rzymskiego zagrożenia. Dwie wojny ilyryjskie (229-228 i 220-219 A.Ch.) toczone przez Rzym na wschodnim wybrzeżu Adriatyku zakończyły się znacznym podporządkowaniem tamtejszych terenów Miastu nad Tybrem (aczkolwiek do utworzenia formalnej prowincji jeszcze nie doszło). Dalsza ekspansja najwidoczniej wydawała się Filipowi dość prawdopodobna, więc sprzymierzył się z Kartaginą. Wciągnięcie w tryby II Wojny Punickiej wyglądało z początku na doskonałe posunięcie, jednakże z kolejnymi latami jej trwania rozpoczęte na wschodzie działania znane pod nazwą I Wojny Macedońskiej stopniowo wygasały głównie ze względu na brak chęci do ich kontynuowania. W roku 205 podpisano pokój, który jednak nie trwał długo. Po pokonaniu Kartaginy Rzym zwrócił się ponownie przeciw Macedonii i tym razem Filip odczuł do dość dotkliwie. Wojna toczona w latach 200-196 A.Ch. doprowadziła do utraty Tesalli oraz greckich poleis położonych na południu półwyspu (Rzymianie przyznali im wolność).

System menniczy Filipa pozostał bez zmian - bił w standardzie attyckim nieco monet według starego wzoru Aleksandra III, nowością było natomiast wprowadzenie nowego wizerunku na tetradrachmach, opartego nieco na stosowanym przez Antygona II - na tarczy pojawiła się głowa Perseusza w uskrzydlonym hełmie, a na rewersie maczuga Heraklesa w otoczeniu wieńca z liści dębowych.


https://www.acsearch.info/search.html?id=7933743

Tak to mniej więcej wyglądało.

Ostatni król Macedonii, syn Filipa V, Perseusz mimo prób pokojowego współżycia z Rzymem, został wbrew swej woli wciągnięty w wojnę, zwaną III Macedońską, a jego klęska pod Pydną w roku 168 A.Ch. przypieczętowała los kraju. Został on podzielony na cztery autonomiczne terytoria, tzw. meris.


https://www.acsearch.info/search.html?id=8506605

Perseusz bił na tetradrachmach własny wizerunek, na rewersie widniał orzeł w wieńcu z liści dębowych. Do czasu wybuchu III Wojny Macedońskiej trzymały one standard attycki, potem (lata 171-168 A.Ch.) zostały nieco zredukowane - do 15.5 g.


https://www.acsearch.info/search.html?id=8534557

Macedonia pod rzymskim protektoratem utrzymała bicie tradycyjnych monet macedońskich w standardzie wagowym attyckim (ca 17 g). Formalnie emitentem byli Macedończycy Pierwszej (Amfipolis)/Drugiej (Saloniki) [Meris] (te pierwszej są znacznie popularniejsze). Trzecia i czwarta meris nie biły monety srebrnej. Powyżej: taka właśnie tetradrchma z pierwszej meris: na awersie głowa Artemidy na tarczy macedońskiej, na rewersie maczuga Heraklesa w wieńcu z liści dębowych i legenda Macedończycy Pierwszej [Meris].

Około roku 150 pojawił się w Macedonii uzurpator posługujący się imieniem Filip VI, podający się za Perseusza. W wyniku działań, określanych czasem jako IV Wojna Macedońska zadano klęskę jego wojskom (148 A.Ch.) i zlikwidowano pozór autonomii poszczególnych meris, tworząc w 146 A.Ch. nową prowincję. Z tego czasu pochodzą niesłychanie rzadkie drachmy Filipa VI ze stojącym Heraklesem na rewersie


https://www.acsearch.info/search.html?id=7736708

oraz tetradrachmy będące kontynuacją monet protektoratu - tym razem nie ma odwołania do meris, pojawia się za to ręka z gałązką laurową (oznaczający proces pokojowy, który doprowadził do ostatecznej likwidacji królestwa) oraz skrót LEG (anonimowy legat Rzymu?)

Ostatnim podrygiem mennictwa macedońskiego były tetradrachmy bite mniej więcej od czasu Pierwszej Wojny z Mitrydatesem (ok. 95 A.Ch.) do 70-65 A.Ch.


https://www.acsearch.info/search.html?id=392146

Na awersie znajduje się popiersie Aleksandra III z rogami Zeusa Ammona; jako emitent są na nich podpisanie "Macedończycy", na rewersie są podpisani legaci z uprawieniami kwestorów (legatus pro quaestore, tutaj [Q. Braetius] SVVRA) oraz widnieją fiscus (w tym wypadku pojemnik na pieniądze), maczuga oraz krzesło kurulne; ich waga zmniejsza się z 16,6 do 16,2 g.


https://www.acsearch.info/search.html?id=8416538

Ostatni z nich poza nazwiskiem legata na awersie nosi nazwisko pretora - "CAE PR", co może oznaczać pretora Macedonii L. Cezara (71-68), kuzyna późniejszego dyktatora.

DzikiZdeb:
3b) Ateny

W jednej z moich pierwszych lektur o antycznym mennictwie było takie ładne zdanie: "wraz ze spadkiem znaczenia Aten sówka przestawała się uśmiechać"*. Coś w tym jest.


https://www.acsearch.info/search.html?id=8159344

Klasyczną tetradrachmę kojarzą chyba wszyscy. Oko Ateny jest wyrzeźbione w stylu archaicznym, a sowa na rewersie jest objęta bardzo widocznym kwadratem wywodzącym się od jeszcze kształtu stempli pierwszych monet. Nie była to pierwsza emisja drachm ateńskich, ale nie chodzi tu o to, by dokładnie opisywać poprzednie, bardzo rzadkie monety sprzed epoki peryklejskiej.


https://www.acsearch.info/search.html?id=8424179

Po katastrofie, jaką była dla Aten końcówka Wojny Peloponeskiej tamtejsza mennica została zamknięta. Miasto nie chciało się jednak poddać i w ramach różnorodnych działań mających na celu przywrócenie pozycji sprzed 404 r. A.Ch. stosunkowo niedługo wznowiło bicie własnej monety. W stosunku do klasycznego wizerunku zmieniono kształt oka Ateny z archaicznego na mniej stylizowany, a bardziej rzeczywisty, a palmeta na jej hełmie (motyw w kształcie stylizowanego liścia palmy) przybrała charakterystyczny kształt litery "pi", skąd wzięła się współczesna nazwa całej emisji, kontynuowanej do przełomu IV i III w. A.Ch. (tzw. "pi style tetradrachm").


https://www.acsearch.info/search.html?id=5414742

W pierwszych latach po śmierci Aleksandra Ateny pozostawały przeważnie pod kontrolą Macedonii aż do roku 287 A.Ch., kiedy udało się usunąć macedoński garnizon z miasta. Udało się to dzięki wsparciu władcy Tracji Lizymacha oraz Ptolomeusza I, po których stronie stanęły Ateny w tzw. V Wojnie Diadochów. Mniej więcej w tym okresie pojawiła się kolejna mutacja monet (być może ze srebra dostarczonego przez Lizymacha i Ptolemeusza), tzw. "quadridigite style", czyli styl czterowiciowy - od kształtu czterech wici, składających się na palmetę na hełmie Ateny. Kwadrat okalający sowę na rewersie staje się praktycznie niewidoczny. Typ ten został zmieniony w ostatniej ćwierci III w. na kolejny, charakteryzujący się innym zdobieniem hełmu (zawijasy bardziej przypominają aflaston - ozdóbkę z dziobu okrętu); jest on na tyle rzadki, że nie dałem rady wyłowić spośród innych tetradrachm żadnego jego zdjęcia.


https://www.acsearch.info/search.html?id=8534614

Balansując przez cały III wiek pomiędzy Macedonią a Egiptem Ateńczycy stosunkowo szybko zauważyli nowego gracza z zachodu, zmieniającego dotychczasowy układ sił - Rzym. W kolejnych Wojnach Macedońskich stanęli po jego stronie, co pozwoliło im zachować formalną niezależność mimo utworzenia nowej prowincji Achaja w roku 146 A.Ch. W tym też okresie pojawiają się tzw. tetradrachmy nowego stylu. Dotychczasowe symbole pozostają niezmienne, jednak ich kompozycja to zupełne nowum. Krążek monety znacznie się zwiększa, portret Ateny staje się zupełnie realistyczny (być może jest to po prostu wizerunek Ateny Partenos dłuta Fidiasza znajdujący się w Partenonie), sowa na rewersie staje na amforze, a obok niej pojawiają się imiona urzędników odpowiedzialnych za wybicie monety oraz znak menniczy - tutaj odpowiednio Niketes, Dionysios i ktoś, kogo imię zaczynało się od "Kseno"; znak menniczy to głowa Gorgony. Imiona i znaki pozwalają na dokładne datowanie, różniące się jednakże w różnych publikacjach. Według HGC powyższa tetradrachma została wybita w 97/96 A. Ch. Chronologia z HGC przemawia do mnie z tego względu, że ostatnie emisje są datowane na 49/48 i 48/47 A.Ch., co pokrywa się z przybyciem do Grecji uciekających przed Cezarem przywódców stronnictwa pompejańskiego. Potrzeba sformowania wojska, a co za tym idzie wypłaty sporego żołdu spowodowała otwarcie przez nich tymczasowej monety denarowej, do której być może przekierowano kruszec (i specjalistów?) z Aten. Można się też zastanawiać, czy na ów cel nie przetopiono także sporej części obiegających ówcześnie tetradrachm nowego stylu. Tak czy inaczej mniej po ustaniu wojen domowych ateńskie sowy nie pojawiły się już w żadnej postaci. Być może stał za tym osobiście sam Oktawian August, pamiętając mieszkańcom miasta poparcie, którego udzielali Markowi Antoniuszowi.

* Niestety nie pamiętam, gdzie to było. Niemal na pewno była to książka polskiego autora i raczej typowo popularna. Przerzuciłem odpowiednie rozdziały "Zbierajmy monety" Banacha i "Życia pieniądza" Cywińskiego, ale niestety
wzmiankowanego cytatu tam nie namierzyłem.

----

W sumie to tyle, co mi przychodzi do głowy jeśli chodzi o ten wątek. Kwestię robienia z niego pdfa na razie chwilę sobie odpuszczę, żeby trochę się to w całości w głowie poukładało.

Lech Stępniewski:

--- Quote from: DzikiZdeb on October 20, 2021, 07:19:11 am ---* Niestety nie pamiętam, gdzie to było. Niemal na pewno była to książka polskiego autora i raczej typowo popularna. Przerzuciłem odpowiednie rozdziały "Zbierajmy monety" Banacha i "Życia pieniądza" Cywińskiego, ale niestety
wzmiankowanego cytatu tam nie namierzyłem.

--- End quote ---

Banach, Kobiety na monetach, s. 20: "Sówki z tej epoki tracą na zawsze swój uśmiech".

DzikiZdeb:

--- Quote from: Lech Stępniewski on October 20, 2021, 04:41:27 pm ---
--- Quote from: DzikiZdeb on October 20, 2021, 07:19:11 am ---* Niestety nie pamiętam, gdzie to było. Niemal na pewno była to książka polskiego autora i raczej typowo popularna. Przerzuciłem odpowiednie rozdziały "Zbierajmy monety" Banacha i "Życia pieniądza" Cywińskiego, ale niestety
wzmiankowanego cytatu tam nie namierzyłem.

--- End quote ---

Banach, Kobiety na monetach, s. 20: "Sówki z tej epoki tracą na zawsze swój uśmiech".

--- End quote ---

Dziękuję :-) Faktycznie, była taka książka, ale jakoś zginęła mi w zakamarkach pamięci.

Navigation

[0] Message Index

[#] Next page

[*] Previous page