Uzupełnienie 3.
Jak już wcześniej pisałem, warto by napisać choć
parę słów o wchłanianiu systemów drachmowych przez Republikę Rzymską. Nie będę wdawał się w dywagacje, czy np. Syrakuzy biły jeszcze jakąś srebrną monetę po przejściu pod władzę rzymską, czy też nie ma takiej możliwości, skupię się tylko na dwóch dość zasłużonych i wiekowych typach
drachm z obszaru Grecji właściwej.
a) drachmy królestwa Macedonii.
Pierwszym królem Macedonii, który emitował monety był Aleksander I, panujący na początku V w. A.Ch. Początkowo były to monety we własnym standardzie wagowym (a właściwie dwóch), później zaczął on zrównywać się ze standardem stosowanym w Fenicji, a więc takiego, w którym tetradrachma ważyła 14,4 g.
https://www.acsearch.info/search.html?id=6333831Tetradrachma Aleksandra I: na awersie jeździec trzymający dwie włócznie
https://www.acsearch.info/search.html?id=8534524Tetradrachma Filipa II: na awersie głowa Zeusa, na rewersie jeździec z gałęzią palmową
Najsłynniejsze tetradrachmy Aleksandra III, bite i obiegające cały świat greckiego wschodu dobre stulecie po jego śmierci wybito w cięższym standardzie attyckim (tetradrachma ważyła ok. 17,2 g). Przez chwilę kontynuowano równolegle bicie
tetradrachm w fenickim standardzie i stylu Filipa II (podobno były one mile widziane przez trackich najemników),
ale po śmierci Kassandra wszystkie kolejne emisje były już bite w standardzie attyckim.
https://www.acsearch.info/search.html?id=8383067Tetradrachma bita w imieniu Aleksandra III przez Demetriosa Poliorketesa w latach 304/3-290 A.Ch.: na awersie głowa Heraklesa w lwiej skórze, na rewersie
Zeus siedzący na tronie, oparty o berło i trzymający na wyciągniętej ręce orła.
Mniej więcej w połowie III w. zaczęto powoli odchodzić od wizerunku znanego z mennictwa Aleksandra Wielkiego i wprowadzać własne. Antygon II Gonatas wybił pierwsze tetradrachmy z tarczą macedońską:
https://www.acsearch.info/search.html?id=8534551Tetradrachma Antygona II (252/1-246 A.Ch.): Na awersie tarcza macedońska, na jej środku głowa Pana z rogami, na rewersie idąca Atena trzymająca tarczę ozdobioną egidą oraz błyskawicę
Filip V (
pan. 221-179 A.Ch.) miał doskonałe wyczucie zbliżającego się z zachodu rzymskiego zagrożenia. Dwie wojny ilyryjskie (229-228 i 220-219 A.Ch.) toczone przez Rzym na wschodnim wybrzeżu Adriatyku zakończyły się znacznym podporządkowaniem tamtejszych terenów Miastu nad Tybrem (aczkolwiek do utworzenia formalnej prowincji jeszcze nie doszło). Dalsza ekspansja najwidoczniej wydawała się Filipowi dość prawdopodobna, więc sprzymierzył się z Kartaginą. Wciągnięcie w tryby II Wojny Punickiej wyglądało z początku na doskonałe posunięcie, jednakże z kolejnymi latami jej trwania rozpoczęte na wschodzie działania znane pod nazwą I Wojny Macedońskiej stopniowo wygasały głównie ze względu na brak chęci do ich kontynuowania. W roku 205 podpisano pokój, który jednak nie trwał długo. Po pokonaniu Kartaginy Rzym zwrócił się ponownie przeciw Macedonii i tym razem Filip odczuł do dość dotkliwie. Wojna toczona w latach 200-196 A.Ch. doprowadziła do utraty Tesalli oraz greckich poleis położonych na południu półwyspu (Rzymianie przyznali im wolność).
System menniczy Filipa pozostał bez zmian - bił w standardzie attyckim nieco monet według starego wzoru Aleksandra III, nowością było natomiast wprowadzenie nowego wizerunku na tetradrachmach, opartego nieco na stosowanym przez Antygona II - na tarczy pojawiła się głowa Perseusza w uskrzydlonym hełmie, a na rewersie maczuga Heraklesa w otoczeniu wieńca z liści dębowych.
https://www.acsearch.info/search.html?id=7933743Tak to mniej więcej wyglądało.
Ostatni król Macedonii, syn Filipa V, Perseusz mimo prób pokojowego współżycia z Rzymem, został wbrew swej woli wciągnięty w wojnę, zwaną III Macedońską, a jego klęska pod Pydną w roku 168 A.Ch. przypieczętowała los kraju. Został on podzielony na cztery autonomiczne terytoria, tzw. meris.
https://www.acsearch.info/search.html?id=8506605Perseusz bił na tetradrachmach własny wizerunek, na rewersie widniał orzeł w wieńcu z liści dębowych. Do czasu wybuchu III Wojny Macedońskiej trzymały one
standard attycki, potem (lata 171-168 A.Ch.) zostały nieco zredukowane - do 15.5 g.
https://www.acsearch.info/search.html?id=8534557Macedonia pod rzymskim protektoratem utrzymała bicie tradycyjnych monet macedońskich w standardzie wagowym attyckim (ca 17 g). Formalnie emitentem byli Macedończycy Pierwszej (Amfipolis)/Drugiej (Saloniki) [Meris] (te pierwszej są znacznie popularniejsze). Trzecia i czwarta meris nie biły monety srebrnej. Powyżej: taka właśnie tetradrchma z pierwszej meris: na awersie głowa Artemidy na tarczy macedońskiej, na rewersie maczuga Heraklesa w wieńcu z liści dębowych i legenda Macedończycy Pierwszej [Meris].
Około roku 150 pojawił się w Macedonii uzurpator posługujący się imieniem Filip VI, podający się za Perseusza. W wyniku działań, określanych czasem jako IV Wojna Macedońska zadano klęskę jego wojskom (148 A.Ch.) i zlikwidowano pozór autonomii poszczególnych meris, tworząc w 146 A.Ch. nową prowincję. Z tego czasu pochodzą niesłychanie rzadkie drachmy Filipa VI ze stojącym Heraklesem na rewersie
https://www.acsearch.info/search.html?id=7736708oraz tetradrachmy będące kontynuacją monet protektoratu - tym razem nie ma odwołania do meris, pojawia się za to ręka z gałązką laurową (oznaczający proces pokojowy, który doprowadził do ostatecznej likwidacji królestwa) oraz skrót
LEG (anonimowy legat Rzymu?)
Ostatnim podrygiem mennictwa macedońskiego były tetradrachmy bite mniej więcej od czasu Pierwszej Wojny z Mitrydatesem (ok. 95 A.Ch.) do 70-65 A.Ch.
https://www.acsearch.info/search.html?id=392146Na awersie znajduje się popiersie Aleksandra III z rogami Zeusa Ammona; jako emitent są na nich podpisanie "Macedończycy", na rewersie są podpisani legaci z uprawieniami kwestorów (
legatus pro quaestore, tutaj [Q. Braetius] SVVRA) oraz widnieją
fiscus (w tym wypadku pojemnik na pieniądze), maczuga oraz krzesło kurulne; ich waga zmniejsza się z 16,6 do 16,2 g.
https://www.acsearch.info/search.html?id=8416538Ostatni z nich poza nazwiskiem legata na awersie nosi nazwisko pretora - "
CAE PR", co może oznaczać pretora Macedonii L. Cezara (71-68), kuzyna późniejszego dyktatora.