Zbiór pospolity

[paesano]

Postanowiłem dołączyć do zbioru parę monet z okresu Cesarstwa Rzymskiego. Nie jestem znawcą antyku, dlatego chciałbym stworzyć kolekcję według prostych zasad.
Wypisałem w notatniku augustów i cezarów z czterech dynastii rzymskich (plus Dominat) i zamierzam po kolei odhaczać kolejne nabytki. Nie wyznaczam sobie jakichś ram czy konkretnych ilości, po prostu idę do lasu i zobaczymy, co wpadnie do koszyka.

Czy przy tak zawężonym kryterium doboru monet warto zwracać uwagę na rewersy lub mennice?

Zbierając trojaki wiemy, że mennica malborska wybijała ładniejsze monety od tych pochodzących ze wschowskiej. Dlatego bardziej pożądany w zbiorze byłby trojak malborski.

Czy analogiczne podejście można zastosować do mennic rzymskich?

Załóżmy, że do zbioru ma trafić Galerius. Czy w tym przypadku bardziej ekskluzywną mennica będzie Siscia czy np. Aquileia?

[Lech Stępniewski]

Jeżeli przyjął Pan zasadę:

po prostu idę do lasu i zobaczymy, co wpadnie do koszyka.

to moim zdaniem jakiekolwiek szczegółowe informacje nie są Panu potrzebne. Widzi Pan Galeriusza, który się Panu podoba i jest w zasięgu Pana możliwości finansowych, to go Pan bierze do koszyka i już. Czy on z Siscji czy z Akwilei, nie ma znaczenia: czasem z tej mennicy wygląda ładniej, czasem z innej. Raz, że uroda to rzecz nieco względna, dwa, że w tej samej mennicy raz stempel i wybicie mogły wyjść wyjątkowo ładnie, a innym razem - bez porównania gorzej.

Ale nie powiem, że sama zasada mi się podoba. Wydaje mi się, że na im więcej rzeczy trzeba zwracać uwagę, tym lepiej. No ale to Pana zasada i Pana frajda.

[DzikiZdeb]

Z reguł typu "moneta cesarza X najlepiej wygląda w mennicy Y" można napisać opasłe i ciężkostrawne tomiszcze :-) Bo właściwie co to znaczy "najlepiej"?

Może być szkaradny portret, ale bardzo ciekawy rewers;
może być bardzo ciekawe popiersie, ale tylko ze względu na oddanie szczegółów ubioru/munduru (i na dodatek pojawiać się w handlu raz na pięć lat);
może być mennica z bardzo ciekawymi wizerunkami ale działająca tylko przez rok czy dwa i także być ciężko dostępna;
może być tak, że dla dany cesarz bił monety tylko w Rzymie i nie jest to wcale takie rzadkie;
może być tak, że wpadnie nam w oko moneta prowincjonalna, która może mieć np. popiersie które być może jest bardziej realistyczne od wyidealizowanego popiersia bitego w Rzymie;
może być tak, że sensownie wyglądające popiersia są dostępne tylko na aureusach/solidach (choćby Marek Aureliusz w czasie wojen markomańskich)

itp, itd :-)

Jeśli dopiero zaczyna Pan przygodę z Rzymem, proponuję polować na popularnych cesarzy, którzy wzbudzają u Pana jakieś emocje (o które ciężko przy jakimś III wiecznym Florianie czy Tacycie). Przy czym nie oznacza to, że każdego bardziej znanego władcę jest łatwo upolować - można zacząć np. od pięciu dobrych cesarzy z II w.; do wyboru jest tutaj jedna mennica w Rzymie (właściwie dwie - dla monet kruszcowych i dla monet zdawkowych).

Poczet cesarzy to temat od którego praktycznie każdy zaczyna i mało kto kontynuuje. Prędzej czy później pojawia się pytanie - czy polować na coraz ciężej dostępnych władców typu Pertynaks, Didiusz Julian, Klodiusz Albin czy Pescenniusz Niger (zawężając się tylko do okresu 193-197 :-) ) czy dokupić kolejną monetę z okresu, który nas bardziej zainteresował.

[paesano]

Dotychczas byłem (i nadal jestem) mocno osadzony w Polsce królewskiej. Tam sprawa wygląda inaczej, bo specjalizuję się w danym okresie i interesują mnie detale. Natomiast, z uwagi na bezkres antycznego oceanu, mierzę siły na zamiary. Nie mam i wiedzy, i środków finansowych, żeby porywać się na jakieś wielkie czy rzadkie tematy. Celem jest wzbogacenie kolekcji o zbiór rzymskich monet.

Sporządziłem listę, której chciałbym się trzymać. Przy czym pewnie 20% z tego co wypisałem odpadnie z różnych przyczyn (cena, rzadkość, stan zachowania, przeoczenie).
Nie wykluczam, że danego władcy zdobędę więcej niż jedną monetę, ale to wyjdzie w praniu.

Dziękuję za podchwycenie tematu i komentarze. Czytam wszystko  uważnie.

Wiem, że lista jest niekompletna, ale celowo wyrzuciłem z niej uzurpatorów i władców nienależących do danej dynastii.

Dynastia Julijsko-Klaudyjska
1.   Oktawian August (27p.n.e. – 14 n.e.)
2.   Tyberiusz (14-37 r.)
3.   Kaligula (37-41 r.)
4.   Klaudiusz (41-54 r.)
5.   Neron (54-68 r.)

Dynastia Flawijska
6.   Wespazjan (69-79 r.)
7.   Tytus (79-81 r.)
8.   Domicjan (81-96 r.)

Dynastia Antoninów
9.   Nerwa (96-98 r.)
10.   Trajan (98-117 r.)
11.   Hadrian (117-138 r.)
12.   Antoninus Pius (138-161 r.)
13.   Lucjusz Werus (161-169 r.)
14.   Marek Aureliusz (161-180 r.)
15.   Awidiusz Kasjusz (175 r., uzurpator)
16.   Kommodus (180-192 r.)

Dynastia Sewerów
17.   Septymiusz Sewer (193-211 r.)
18.   Geta (211-212 r.)
19.   Karakalla (211-217 r.)
20.   Makrynus (217-218 r.)
21.   Diadumenian (218 r.)
22.   Heliogabal (218-222 r.)
23.   Aleksander Sewer (222-235 r.)

Dominat (Tetrarchia/Dynastia Konstantyńska)
24.   Dioklecjan (284-305 r.)
25.   Maksymian (285-310 r.)
26.   Karauzjusz (287-293 r., uzurpator)
27.   Allektus (294-296 r., uzurpator)
28.   Konstancjusz (305-306 r.)
29.   Galeriusz (305-311 r.)
30.   Flawiusz Sewer (306-307 r.)
31.   Maksencjusz (307-312 r.)
32.   Lucjusz Domicjusz Aleksander (308-311 r.)
33.   Konstantyn (306-337 r.)
34.   Licyniusz (308-324 r.)
35.   Maksymin Daja (309-313 r.)
36.   Waleriusz Walens (316-317 r.)
37.   Licyniusz II (317-324 r.)
38.   Martynian (324 r.)
39.   Kryspus (317-326 r., cezar)
40.   Dalmacjusz (335-337 r., cezar)
41.   Hannibalian (335-337 r., cezar)
42.   Konsantyn II (337-340 r.)
43.   Konstans I (337-350 r.)
44.   Konstancjusz II (337-361 r.)
45.   Magnencjusz (350-353 r., uzurpator)
46.   Decencjusz (351-353 r., uzurpator)
47.   Wetranion (350 r., uzurpator)
48.   Nepocjan (350 r., uzurpator)
49.   Konstancjusz Gallus (351-354 r., cezar)
50.   Julian Apostata (361-363 r.)
51.   Jowian (363-364 r.)

[Lech Stępniewski]

Natomiast, z uwagi na bezkres antycznego oceanu, mierzę siły na zamiary. Nie mam i wiedzy, i środków finansowych, żeby porywać się na jakieś wielkie czy rzadkie tematy.

Rzadki temat, samemu wymyślony, może być tańszy niż ten niekompletny komplet cesarzy w przyzwoitych stanach. Ja bym jednak zastanowił się, przy którym cesarzu serce mi mocniej bije, którego imię nie jest pustym dźwiękiem etc. A potem jednak jeszcze poczytał o nim, jego czasach i jego mennictwie. Dobrze jest, gdy moneta z czymś się kojarzy, stoi za nią jakaś opowieść.

[DzikiZdeb]

Wiem, że lista jest niekompletna, ale celowo wyrzuciłem z niej uzurpatorów i władców nienależących do danej dynastii.

Ci uzurpatorzy, których Pan zostawił mogą być bardzo boleśni finansowo. Tak czy inaczej pewnie będzie Pan przeglądał listy sprzedanych monet, więc może dobrze popatrzeć na bazę, w której łatwo sprawdzić ceny, np. sixbid-coin-archive.com - i tak np. do Martyniana nie ma co podchodzić bez kilku tysięcy EUR, o ile oczywiście się w ogóle na jakiejś aukcji pojawi. Poza tym nie wszyscy wzmiankowani uzurpatorzy w ogóle bili monety - na pewno nie bił ich Awidiusz Kasjusz, co do tych z IV w. nie jestem pewien, raczej bili wszyscy ale trzeba by to posprawdzać. Dużo prędzej od nich wszystkich zdobędzie Pan Galbę, Othona czy Witeliusza.

Co do stanów, to może się okazać, że nawet bardzo znani cesarze mogą być trudni do zdobycia w akceptowalnych stanach za rozsądne pieniądze - taki np. Kaligula czy Klaudiusz w srebrze to ze względu na kryzys waluty kruszcowej w I połowie I w. dość duże wyzwanie. Zostają brązy, które w przypadku tych panowań przeważnie są dość zmęczone obiegiem.

[paesano]

Widać, że sugerują Panowie przemyślenie formuły zbioru. Jeszcze się nad nią zastanowię.

[paesano]

Dobrze jest, gdy moneta z czymś się kojarzy, stoi za nią jakaś opowieść.

Nie mam swojego ulubionego cesarza. Tak jak i nie mam żadnej ulubionej postaci historycznej. Nie interesują mnie wojny ani podboje.
Bardziej poglądy, obyczaje,  natura ludzka. W tym przypadku przemyślenia Marka Aureliusza są mi bliższe od zwycięstw Trajana, aczkolwiek denary z jego wizerunkiem są zdecydowanie ładniejsze. 
Konstantyn Wielki i jego związki z chrześcijaństwem oraz zepsuci władzą tetrarchowie też są ciekawym tematem.
być może takie zbieranie będzie lepsze niż losowe włączanie każdego cesarza. Dziękuję za naprowadzanie.

[DzikiZdeb]

Widać, że sugerują Panowie przemyślenie formuły zbioru. Jeszcze się nad nią zastanowię.

Może Pan spróbować odwrócić sytuację - jaki typ zbioru poleciłby Pan komuś, kto zaczyna przygodę z polskimi monetami. Może być tak, że na początek wymyśli sobie poczet królów elekcyjnych reprezentowany po jednej monecie portretowej. Po obejrzeniu paru popularnych trojaków czy szóstaków rzecz wydawało by się prosta. A potem okazuje się, że właściwie da się zebrać siedmiu z jedenastu (chyba że liczyć francuskie monety Walezego, na których nadal używał tytułu króla polskiego - to ośmiu).

[DzikiZdeb]

Nie mam swojego ulubionego cesarza. Tak jak i nie mam żadnej ulubionej postaci historycznej. Nie interesują mnie wojny ani podboje.
Bardziej poglądy, obyczaje,  natura ludzka. W tym przypadku przemyślenia Marka Aureliusza są mi bliższe od zwycięstw Trajana, aczkolwiek denary z jego wizerunkiem są zdecydowanie ładniejsze. 

Monety rzymskie mają coś, czego trudno znaleźć w czasach późniejszych - wielką różnorodność przedstawień. Stąd można z różnych stron patrzeć na świat, w którym powstały. Oczywiście nie jest to fotograficzna relacja, a świadomy program zlecającego bicie danych monet władcy, przekaz z którym wychodzi do używających ich obywateli. Więcej ludzkich emocji i ścierających się poglądów będzie Pan miał w ostatnim stuleciu Republiki, gdzie każdy z dorocznie wybieranych triumwirów monetarnych próbował wypromować swój własny ród, przedstawiając chwalebne czyny z jego przeszłości. Wracając do cesarzy ich wizja świata przedstawiona na monetach nie zawsze będzie odpowiadać naszym wyobrażeniom o ich panowaniu - u Trajana będzie sporo monet pokazujących nowe inwestycje (akwedukt, droga, forum itp), a u Marka Aureliusza główny nurt będzie skupiał się na pokazaniu społeczeństwu, że wojny partyjskie, a potem markomańskie są pełne chwały rzymskiego oręża.

[paesano]

Wracając do cesarzy ich wizja świata przedstawiona na monetach nie zawsze będzie odpowiadać naszym wyobrażeniom o ich panowaniu - u Trajana będzie sporo monet pokazujących nowe inwestycje (akwedukt, droga, forum itp), a u Marka Aureliusza główny nurt będzie skupiał się na pokazaniu społeczeństwu, że wojny partyjskie, a potem markomańskie są pełne chwały rzymskiego oręża.

To akurat cenna uwaga. Będę przeglądał monety i wrzucę, jeśli nasuną się pytania.
W każdym razie jest nad czym pomyśleć, jeśli chce się wejść w mennictwo rzymskie.

[DzikiZdeb]

Będę przeglądał monety i wrzucę, jeśli nasuną się pytania.

Zapraszamy :-)

[Dariusz M]

Nie wyznaczam sobie jakichś ram czy konkretnych ilości, po prostu idę do lasu i zobaczymy, co wpadnie do koszyka. Czy przy tak zawężonym kryterium doboru monet warto zwracać uwagę na rewersy lub mennice?

Kryterium to nie jest zawężone. Powiedziałbym nawet, że najszersze z możliwych. Zawężone to byłoby wtedy, gdyby zbierał pan jeden nominał, jednego władcy, z jednej mennicy, z konkretnym typem portretu, ewentualnie z konkretnym wyobrażeniem rewersu. No i wtedy przy budowie kolekcji skupiałby się pan na niuansach.

Jestem na podobnym etapie budowy zbioru rzymskiego co pan, czyli na początku. Planuję przenieść tu pewne rozwiązania z Polski Królewskiej. Jestem np. zwolennikiem budowania kolekcji równoległych: „szerokiej” – typologicznej, rozwijanej bez presji i bez wyznaczania sobie jakichś konkretnych kryteriów, oraz „wąskiej” – specjalizowanej, drążącej głęboko dany temat. Ta druga pojawia się sama, gdy okazuje się, że pewne tematy czy wątki budzą większą ciekawość niż inne.

Wiele lat temu tak właśnie zaczynałem zbieranie monet Polski Królewskiej. Okazało się, że jedna grupa monet jest bardziej interesująca niż inne. Były to szelągi. Jednak szelągi to też szeroki temat, gdzie niektóre wątki są bardziej wciągające niż inne. Najbardziej przemawiały do mnie szelągi Zygmunta Wazy, wśród których znowuż – jedne mennice bardziej, inne mniej. Po pewnym czasie pojawiły się więc trzy równoległe kolekcje o różnym stopniu zawężenia kryteriów: Polska Królewska (bardzo szeroka) – szelągi (szeroka) – szelągi ZIIIW (wąska).

Myślę, że przy zbiorze monet rzymskich będzie podobnie. Póki co bardziej czytam niż kupuję. A jak już kupuję to bez jakiegoś precyzyjnego planu i cieszę się każdym nabytkiem, czekając cierpliwie, aż monety zaczną do mnie mówić. 

[paesano]

Kryterium to nie jest zawężone. Powiedziałbym nawet, że najszersze z możliwych. 

Tak, zdałem sobie z tego sprawę podczas rozmów na tut. forum. Panowie w sposób elegancki uświadomili mi, że był to zbyt niedookreślony i bezsensowny pomysł. I ja się z tym zgodziłem.

Jestem na podobnym etapie budowy zbioru rzymskiego co pan, czyli na początku. Planuję przenieść tu pewne rozwiązania z Polski Królewskiej.

Również chciałem pewne mechanizmy przenieść z Polski Królewskiej, ale to nie był zbyt dobry pomysł, bo Rzym ma RIC. A to twór z innej planety, tu trzeba się uczyć na nowo zbieractwa :-)

Póki co bardziej czytam niż kupuję. A jak już kupuję to bez jakiegoś precyzyjnego planu i cieszę się każdym nabytkiem, czekając cierpliwie, aż monety zaczną do mnie mówić.

Podchodzę do tego w podobny sposób. Dużo obecnie czytam i analizuję różne wątki. A przede wszystkim chciałbym się sprawnie poruszać po Rzymie i póki co, podchodzę do tematu rzymskiego przekrojowo. Korci mnie coś kupić, ale się powstrzymuję. Wolę na razie gromadzić zdjęcia. Z mojego punktu widzenia ciekawe są monety wotywne, ale nie wiem, czy chciałbym wejść tylko w jeden rewers. Na razie wygląda to tak: z jednej strony są brązy Konstantyna I i jego otoczenia, z drugiej srebro Hadriana, Marka Aureliusza i Trajana. Selekcjonuję, odrzuciłem wiele ciekawych tematów (choćby Republiki), ale inaczej się nie da.

[Lech Stępniewski]

bo Rzym ma RIC.

Rzym generalnie jest znacznie bardziej międzynarodowy, stąd sporo fachowej literatury (która nigdy nie zostanie przetłumaczona) nie tylko po angielsku, ale także po francusku, niemiecku i włosku. Jest to pewna trudność, ale i wyzwanie. Z tym, że a) raczej nie jest to wyrafinowane językowo, b) w dzisiejszych czasach łatwo o różne pomoce.

Rzym to jednak znacznie dłuższa i obfitsza historia mennictwa. Ręcznego mennictwa, ze wszystkimi jego przygodami, bo maszynowe pomijam - jakoś nigdy mnie nie pociągało. No, może same początki jeszcze mógłbym zaakceptować, ale potem dusza z monet ucieka. Moim zdaniem - aczkolwiek zdaję sobie sprawę, że w niemal każdy temat można wejść tak głęboko, by dostrzec, że i tam zdarzają się dziwne kropki oraz inne niuanse.

[paesano]

Rzym generalnie jest znacznie bardziej międzynarodowy,

Duch Rzymu przenika większą część świata i każdy cokolwiek o historii antycznej może powiedzieć lub słyszał. Dla niefachowców to jest właśnie ten międzynarodowy rys. Długo zwlekałem z wejściem w numizmatykę rzymską, bo dla mnie zbieranie monet bez zainteresowania się danym okresem, mija się z celem. W taki sposób można zbierać monety emitowane przez NBP. Choć taki rodzaj kolekcjonerstwa też trzeba doceniać, bo pasja numizmatyczna różne oblicza ma.
Ale przyjemnie jest zdobywać informacje, poszerzać wiedzę, pytać, dyskutować. Na tym moim zdaniem polega numizmatyka, niezależnie czy rzymska, czy narodowa. 

[Lech Stępniewski]

Ale przyjemnie jest zdobywać informacje, poszerzać wiedze, pytać. 

To jest ważne na wejściu: taki emocjonalny sentyment typu: o, tu na awersie Konstantyn, tu Hadrian, tyle zdziałali, wojowali, budowali etc. Ale nie czarujmy się, lwia część wiedzy numizmatycznej to wiedza absolutnie bezużyteczna (i to szaleństwo ma swój urok), bo co na przykład wynika z tych kropek na monetach bitych w Kyzikos przez Maksymina Daję pod koniec panowania? Kompletnie nic. Pomijając już tę oczywistość, że ani Najjaśniejszy Pan ani nikt z jego otoczenia, kogo moglibyśmy dziś choćby mgliście zidentyfikować, nie miał o tych kropkach zielonego pojęcia.

[paesano]

lwia część wiedzy numizmatycznej to wiedza absolutnie bezużyteczna (i to szaleństwo ma swój urok), bo co na przykład wynika z tych kropek na monetach bitych w Kyzikos przez Maksymina Daję pod koniec panowania? Kompletnie nic.

Jeśli to nie czerpanie przyjemności z pozyskiwania informacji, to nie wiem, co mogłoby tu nas napędzać. O ile w przypadku jakiegoś władcy lub wydarzenia można błysnąć ciekawostką lub wykazać się oczytaniem, tak z samej znajomości liczby kropek czy cegiełek w murze, nie wynika nic. Bezużytecznością bym jednak tego nie nazwał, bo jakieś pozytywne efekty uboczne muszą tu występować, chociażby poprawa skupienia i koncentracji :-)

[Lech Stępniewski]

jakieś pozytywne efekty uboczne muszą tu występować, chociażby poprawa skupienia i koncentracji :-)

Tak, są to bardzo pozytywne efekty medytacyjne. Coś jak przy układaniu ikebany albo przy origami - robieniu takich małych głupstewek z papieru. Można zapomnieć o zmartwieniach, o tym, że coś kłuje w boku etc.

[DzikiZdeb]

Ale przyjemnie jest zdobywać informacje, poszerzać wiedze, pytać. 

To jest ważne na wejściu: taki emocjonalny sentyment typu: o, tu na awersie Konstantyn, tu Hadrian, tyle zdziałali, wojowali, budowali etc. Ale nie czarujmy się, lwia część wiedzy numizmatycznej to wiedza absolutnie bezużyteczna (i to szaleństwo ma swój urok), bo co na przykład wynika z tych kropek na monetach bitych w Kyzikos przez Maksymina Daję pod koniec panowania? Kompletnie nic.

Ale mimo wszystko cały czas mamy gdzieś z tyłu głowy całe zaplecze historyczne tych czy innych czasów. Gdyby nam to zobojętniało, bylibyśmy w stanie przesiąść się np. na mennictwo chińskie i rozkładać na czynniki pierwsze odmiany emisji cesarza Ho-Ki z lat 514-517, który dołożył do obowiązkowych czterech domków naokoło dziurki piąty oznaczający "chmurka" i na dodatek ten najrzadszy z piętnastu domków oznaczających chmurki. A raczej nie jesteśmy w stanie tego zrobić, chyba że ktoś z nas zacznie się mocno fascynować chińską historią i kulturą.

[Lech Stępniewski]

Ale mimo wszystko cały czas mamy gdzieś z tyłu głowy całe zaplecze historyczne tych czy innych czasów.

Oczywiście. Zaczyna się rozsądnie: tu cesarz, tu koloseum, tu wizyta w Egipcie, a prawdziwe szaleństwo dopada człowieka dopiero potem :-)

[Dariusz M]

Myślę, że nie jest to szaleństwo, tylko reakcja na naturalną (zwłaszcza u mężczyzny) potrzebę porządkowania otaczającej nas rzeczywistości, a ściślej – klasyfikowania i katalogowania. Numizmatyka nadaje się do tego lepiej niż cokolwiek innego. Na pewnym etapie rzeczywiście realizacja tej naszej potrzeby (liczenie kropek i cegiełek) staje się ważniejsza i napędza nas bardziej niż zdobywanie wiedzy i piękny kontekst, który towarzyszył nam na początku (cesarze, rzymska architektura i filozofia stoicka).

[Lech Stępniewski]

Myślę, że nie jest to szaleństwo, tylko reakcja na naturalną (zwłaszcza u mężczyzny) potrzebę porządkowania otaczającej nas rzeczywistości, a ściślej – klasyfikowania i katalogowania.

Tak, to jest stara zagadka: czemu kolekcjonerstwo to pasja zdecydowanie męska. Mówię o poważnym kolekcjonerstwie, to znaczy tym z domieszką szaleństwa, bo, owszem, spotyka się kobiety, które zbierają jakieś elementy dekoracyjne, figurki kotów albo słoniki. Ale nigdy nie liczą im ogonów czy kłów :-)

Zdawać by się mogło, że dziesiątki tysięcy lat zbieractwa, którym zajmowały się zwykle kobiety, powinno właśnie u nich zaszczepić tę naturalną potrzebę klasyfikacji: ta jagódka dobra, a ta z kropką - zła, pod tym korzonkiem jest często smaczny robak, a pod tym nie etc. A przygotowywanie żywności? Zawsze wymagało starannej klasyfikacji i porządkowania, bo skutki nieuporządkowania i błędnej klasyfikacji mogły być zabójcze.

[Dariusz M]

A może rozwiązaniem zagadki jest upośledzenie męskiego rodu, który nie został przez naturę wyposażony w INTUICJĘ. Kobieta rzuci okiem na jagody i od razu wie, które są jadalne, a od których należy się trzymać z daleka. Albo spojrzy na pranie i od razu wie, które rzeczy idą na jasną kupkę, a które na ciemną. My tego nie mamy, więc musimy to sobie jakoś rekompensować. Rozumowo tworzymy abstrakcyjne konstrukcje, klasyfikujemy, katalogujemy i dzięki temu udaje nam się poruszać w skomplikowanym świecie.

[DzikiZdeb]

Kobieta rzuci okiem na jagody i od razu wie, które są jadalne, a od których należy się trzymać z daleka.

Może to być... Bo sama niechęć do kolekcjonowania to nie to. One jednak mają potężne kolekcje, ale dotyczą one przedmiotów, które są ich zdaniem praktyczne. Na pierwszy rzut oka odróżnią krem do środka pięty od kremu do boku pięty. I zamiłowania do szczegółowości też im nie brakuje "czemu pomalowałeś ścianę kolorem 'żyrafa w nocy', kiedy druga ściana jest pomalowana 'babą jagą'?" (podczas gdy nam się wydaje, że na obu ścianach to ten... no taki inny biały.