Maksymin czy Galeriusz (Maximinus or Galerius Maximian)

[Lech Stępniewski]

W tytulaturze Maksymina Dai jest MAXIMINVS, natomiast w tytulaturze Galeriusza - MAXIMIANVS. Jak widać, na monecie będą się różnić tylko jedną literką - i w tym bieda. Także ich wizerunki bywają czasem podobne. Maksymin Daja był cezarem Galeriusza, a ideologia tetrarchii nakazywała raczej podkreślanie podobieństw niż różnic. Toteż nigdy nie można wykluczyć, że rytownik rozmyślnie rzeźbił ich portrety tak, by wyglądali niemal jak ojciec i syn.

I tu powstaje problem. Otóż jest sobie taki aureus z Nikomedii (nieodnotowany w RIC)



Tytulatura jednoznaczna: MAXIMINVS AVGVSTVS. Czyli Maksymin.

Portret wprawdzie mocno przypomina portrety Galeriusza z tej samej mennicy, na przykład na tym aureusie



Ale jak napisałem wyżej, takie zamierzone podobieństwo nie jest wykluczone. Mógł Maksymin sobie zażyczyć, by go upodobniono do Galeriusza, aby jeszcze bardziej podkreślić prawomocność swojej władzy.

Jest jednak problem z legendą rewersu. Na obu aureusach kończy się ona ligaturą NK. Nie bardzo wiadomo, co by ta ligatura miała znaczyć. Nasuwa się naturalnie NIK, tylko po co podkreślać, że moneta jest z Nikomedii, skoro zaraz obok jest tradycyjny i jasny znak menniczy SMN?

W każdym razie ligatura ta (oraz bliźniacza NK YXC) była stosowana wyłącznie w czasach, gdy Maksymin Daja był tylko cezarem. Naturalnie, nie można wykluczyć, że tę praktykę jednak kontynuowano. Może nawet Maksymin kazał wykorzystać do wybicia tej monety stare stemple Galeriusza. Ale oczywiście nasuwa się też wyjaśnienie prostsze - że rytownik pomylił się i pominął jedną literkę. Miało być MAXIMIANVS a wyszło mu MAXIMINVS.

Tyle że to bardzo ryzykowna (z punktu widzenie rytownika i nadzorców mennicy) pomyłka, tak samowolnie dać cezarowi Maksyminowi tytuł MAXIMINVS AVGVSTVS. I to nie na jakimś pokątnym brąziku, ale na reprezentacyjnym aureusie. I jeszcze gdyby to się zdarzyło raz. Ale znalazłem też drugi egzemplarz z innego stempla:



Zatem nowa odmiana, może wybita na szybko ze starych stempli, gdy Galeriusz w końcu po długich targach zgodził się - złożony chorobą - uznać Maksymina jako augusta? Czy może jednak błąd, zarazem zwykły (jedna opuszczona literka) i niezwykły, bo bardzo znaczący. W końcu przerobić MAXIMIANVS na MAXIMINVS to nie to samo, co np. zrobić z MAXIMIANVS np. MAXMIANVS albo MAXIMIANS.

Wszystkie pomysły i fantazje mile widziane.

[DzikiZdeb]

Da się jakoś zawęzić okres wybicia patrząc na charakterystyczne otwarte A (właściwie H)? Patrząc pobieżnie po nieco wcześniejszych i nieco późniejszych aureusach z tej mennicy, to aż tak otwarte A tam nie występuje - albo nóżki są pod pewnym kątem, albo jest widoczny górny daszek.

[Lech Stępniewski]

Da się jakoś zawęzić okres wybicia patrząc na charakterystyczne otwarte A (właściwie H)?

Niestety, ta moda na A jak H przetrwała tam do czasów, kiedy Maksymin już został tym samomianowanym augustem, więc od tej strony ta moneta (jeśli jest późniejsza) ma prawo tak wyglądać.

Tu aureus Dai z niemal tym samym rewersem (brak NK w legendzie) i typową tytulaturą na awersie. Także portret już typowy dla Dai.

[DzikiZdeb]

Może po prostu jakiś celator starej daty nie łapał się w zawiłościach tetrarchii? Rządzi nami, więc August. Kontrola nie wyłapała, bo tego typu literówki bardzo ciężko się zauważa.

[Lech Stępniewski]

Może po prostu jakiś celator starej daty nie łapał się w zawiłościach tetrarchii? Rządzi nami, więc August. Kontrola nie wyłapała, bo tego typu literówki bardzo ciężko się zauważa.

Gdyby to był pospolity brązik wybijany całymi workami, to sam bym tak pomyślał: omyłka i słaba kontrola. Ale aureus to jednak inna półka i dostaje się przeważnie do rąk ludzi, którzy patrzą na literki. Poza tym Daja o tego augusta się dość długo awanturował z Galeriuszem, który w Carnuntum znienacka zrobił augustem Licyniusza zamiast swojego czekającego w kolejce cezara, więc tym bardziej wydaje mi się to nieprzypadkowe.

Kto wie, czy na tę "pomyłkę" nie było zlecenia z samej góry. Ktoś inny, też umówiony, pokazał Galeriuszowi taki aureus, ten się pewnie wściekł, a Daja na to: och, pardon, to tylko rytownik musiał się pomylić, bo przecież na portrecie to wykapany ty, auguście, więc może ciebie miał na myśli. A nawet jeśli mnie, to ja rozumiem człowieka, bo w tej mojej domenie, więc w Nikomedii pewnie też, wszyscy myślą, że ty już dawno w swej łaskawości uznałeś mnie augustem, bo przecież znają twoją wielkoduszność etc. etc.

[DzikiZdeb]

Daja o tego augusta się dość długo awanturował z Galeriuszem

Moja znajomość tych czasów niestety nie obejmuje takich niuansów, więc ciężko mi na tym poziomie spekulować. Jak najbardziej coś takiego by mogło być. A gdyby nie chciał się rozpychać łokciami o Augusta, to ktoś mógłby go w ten sposób motywować (zaprzyjaźniony nadzorca mennicy itp.) - "O popatrz, Najmiłościwszy, taki żeśmy mały prezencik przygotowali - jak dobrze Ci z tym tytułem do twarzy, spróbuj jeszcze zawalczyć, przecież Ci się należy".

[Lech Stępniewski]

A gdyby nie chciał się rozpychać łokciami o Augusta

Wszystkie znaki wskazują, że sam chciał i kombinował na różne sposoby. W końcu wciągnięcie do gry (i to od razu jako augusta!) Licyniusza, to była dla czekającego w kolejce Dai osobista zniewaga. Z drugiej strony, Galeriusz postąpił w  tym wypadku racjonalnie i po rzymsku: dziel i rządź. W ten sposób skupił nienawiść (i pretensje) Dai na Licyniuszu, a Licyniusz musiał patrzeć, czy mu się Daja nie czai za plecami, więc miał mniej czasu samemu się czaić za plecami Galeriusza.

[paesano]

A gdyby nie chciał się rozpychać łokciami o Augusta

Wszystkie znaki wskazują, że sam chciał i kombinował na różne sposoby.

Na tyle, na ile pozwala mi mikra znajomość tego okresu się wypowiedzieć, uważam, że tetrarchów łączyła chciwość władzy (może ciut mniejsza niż u Dioklecjana i Konstancjusza), dlatego Maksymin nie tylko rozpychał się łokciami, ale wył z wściekłości, że w Carnuntum został olany.
Polecenie więc było jasne – wybijcie aureusa z nazwą tego padalca i zobaczymy, co mi zrobi. Chce wojny, to będzie ją miał. A ponieważ Daja lubił wino i go nadużywał, mając świadomość, że tytuł augusta przeszedł mu obok nosa, mógł wydać pod wpływem alkoholowego zamroczenia polecenie, którego później żałował (lub nie). Innymi słowy, pijacki wybryk Maksymina mógł spowodować, że obecnie rozkminiać trzeba różnicę w aureusowych literkach.

[Lech Stępniewski]

Innymi słowy, pijacki wybryk Maksymina mógł spowodować, że obecnie rozkminiać trzeba różnicę w aureusowych literkach.

Mogło i tak być. Ale tu już piszemy powieść historyczną "opartą na faktach".