Nietypowe srebro rzymskiego wschodu w I-II (choć bardziej II) w.

[paesano]

Dlaczego Bitynia i Pont zostały wybrane jako miejsce emisji, mimo że historycznie były związane z Azją? Czy chodziło o relacje handlowe z sąsiednimi regionami, czy po prostu mennice w Bitynii i Poncie były lepiej przygotowane do produkcji cystoforów?

[Lech Stępniewski]

Tymczasem jak zobaczymy na załączonych obrazkach mamy jeszcze cystofory Sewerów.

Wprawdzie dla mnie cystofory to tylko ciekawostka spoza horyzontu kompetencji, ale wydaje mi się, że te cystofory (albo "cystofory") Sewerów to nie jest jakaś nowość.

https://www.academia.edu/8874319/The_Severan_Cistophori_

[DzikiZdeb]

Dlaczego Bitynia i Pont zostały wybrane jako miejsce emisji, mimo że historycznie były związane z Azją?

Zgodnie z tezą z artykułu załączonego przez Pana Lecha - tematyka legionowa wskazuje, że monety były bite na żołd, a w przeciwieństwie do Bitynii w Azji nie stacjonował podówczas żaden legion. Z braku lepszej można ją przyjąć, choć zbyt mocna nie jest.

[DzikiZdeb]

Wprawdzie dla mnie cystofory to tylko ciekawostka spoza horyzontu kompetencji, ale wydaje mi się, że te cystofory (albo "cystofory") Sewerów to nie jest jakaś nowość.

Podobnie jak wszystkie inne "odkrycia" w tym wątku :-) Jeśli coś jest tu "nowością", to dlatego że nie miałem do tej pory wiedzy na dany temat a nie dlatego, że nie została ona gdzieś wcześniej opisana. Do tego nowe tomy RPC są świetną okazją żeby znaleźć monety, które przegapiłem w dotychczasowych opisach.

[DzikiZdeb]

Tars - cd.

Do 126.

Poprzednio opisywane typy monet Karakalli to dopiero początek. Było tego dużo więcej i czasem bardzo oryginalnie:


Didrachma(??). Wizerunek wydaje się dość oklepany - cesarz koronowany wieńcem przez kobietę. Tyle że tym razem jest ona podpisana w legendzie jako ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙΑ - jak rozumiem Demiurg płci żeńskiej. Nie spotkałem się z czymś takim wcześniej.


Didrachma(??). Według legendy postać trzymająca paterę nad kandelabrem to Cilicarchia (ΚΙΛΙΚΑΡΧ). Tu poległem, wszystkie inne wystąpienia tego imienia w internecie ograniczają się do innych monet.


Tridrachma(??). Postać przypominająca Atenę to według legendy ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΝ - personifikacja rady miejskiej uwidoczniona w momencie głosowania (wrzucania kamyka do urny).


Mamy i typową Atenę - ciężko odróżnić od powyższej, prawda? Tym razem na tej didrachmie(?) nie mamy wątpliwości - legenda mówi "ΠΑΛΛΑϹ ΑΘΗΝΗ ΤΑΡϹΕωΝ" - Pallas Atena mieszkańców Tarsu.


Kolejna didrachma(? - piszę z pytajnikami, bo autorzy RPC zrezygnowali w tym mennictwie Tarsu z określenia nominałów, więc jak coś waży 4 gramy z groszami, piszę didrachma, jak ponad 6 - tridrachma). Być może jakiś obywatel Tarsu zasłużył się na jakimś ważnym agonie. Naga postać na rewersie ma w ręku palmę, a na głowie urnę - typowe nagrody za zwycięstwo w tego typu zawodach.


Julia Domna dostaje swoją didrachmę(?) z Hekate-Selene (z księżycem na plecach) powożącą parą byków. W opisie RPC byki są garbate.

----

Podobnie jak w wypadku wielu miast wschodnich bogate mennictwo pierwszych Sewerów kontynuuje Makrynus, a Elagabal z Aleksanderem już nie bardzo. Tak więc mamy monety bite dla Makrynusa według poprzednich wzorów: tridrachmy(?) z Tyche i didrachmy z kroczącą Wiktorią (bite także dla Diadumeniana). Mamy też dwa nowe typy:


Tridrachmę(??) z Herkulesem spoczywającym na lwiej skórze


i didrachmę(??) dla Diadumeniana z Apollem. Można by się doszukiwać tu powiązań z poprzednio ukazanym atletą, ale raczej jest to coś w rodzaju "świetny bóg dla świetnego miasta". Jak mówi legenda: "    ΤΑΡϹΟΥ Α Μ Κ ΜΗΤΡΟ" = Ταρσοῦ αʹ μ(εγίστης) κ(αλλίστης) μητρο(πόλεως) - [moneta] Tarsu, pierwszej, największej, najpiękniejszej metropolii.

[DzikiZdeb]

Aegeae - cd.

Do 69.

Wzmiankowaną monetę Karakalli ze świątynią Asklepiosa na rewersie wypada uzupełnić o bliźniaczą emisję z samym bogiem. Stoi on oparty na swojej lasce, z lewej strony jego syn - Telesfor (przedstawiany jako karzeł), po prawej koza:



Cezarea Kapadocka - cd.

Do 183.

Do tej pory nie mówiliśmy o dwóch nietypowych drachmach Pescenniusza Nigra - przedstawiają one na rewersie nazwę miasta (ΜΗΤΡΟΠΟΛΕωϹ ΚΑΙϹΑΡΙΑϹ) oraz kosz pełen kłosów.





Do tego ten krótkotrwały władca Wschodu ma na koncie typowe drachmy z górą Argaeus.

Poza tym warto dorzucić garstkę personifikacji dla Sewerów (wszystko poniżej to pojedyncze drachmy, zdarzają się w tym okresie pojedyncze tridrachmy z górą, ale ich tu nie pokazuję):



Dikaiosyne/Aequitas...



i Nike dla Septymiusza,



Afrodytę...



i Artemidę dla małżonki



a tą ostatnią także dla młodej pani cezarowej - Plaucylli



Wspominana wcześniej postać siedząca na skałach niekoniecznie zawsze ma koronę radialną, czy zatem jest to Helios czczony na górze Argaos? (tu mamy monetę bitą dla Gety, występuje praktycznie z wszystkimi członkami rodziny Sewerów):



Mamy też powrót bardzo klasycznej maczugi:



Spośród przeróżnych wariantów drachm i tridrachm z górą Argaeus warto pokazać tą z podwójnym portretem - Septymiusza Sewera i Karakalli.



A na koniec dwie zagadki: wieża z drzwiami i oknami



oraz tajemnicza pani - tutaj najlepiej widać jej atrybuty (zakładając, że to zawsze to samo przedstawienie, bo na niektórych egzemplarzach są one mało widoczne) - berło(?) i paterę z owocami(?).

[Bebek2006]

Monetka z wieżą jest z Kayseri, obstawiam że sama wieża w jakiś sposób jest połączona z Górą Argaeus, ale w jaki, to nie wiem (może to jakaś kaplica?)...
Druga również pochodzi z tego samego miasta, a dama na rewersie to moim zdaniem Hera.

[DzikiZdeb]

Monetka z wieżą jest z Kayseri,

Kayseri to współczesna turecka nazwa Cezaerei Kapadockiej. Lepiej operować antycznymi nazwami/ich polskimi odpowiednikami, bo jak zaczniemy nazywać Efez Selcukiem itp. to nie dojdziemy, o jakie miejscowości nam chodzi.

obstawiam że sama wieża w jakiś sposób jest połączona z Górą Argaeus, ale w jaki, to nie wiem (może to jakaś kaplica?)...

Jest to dość prawdopodobne, ale żadnego twardego dowodu na to nie mamy. Najbardziej pasowało by, że jest to jeden z dwóch bliźniaczych obiektów umiejscowionych u podnóża góry np. na tej didrachmie:


po czym patrzymy na inne przedstawienia, na których nie ma takiego obiektu, jak tu:


i wiemy tyle co na początku - albo pierwszy rytownik faktycznie dorysował tam coś, co istniało obok góry/na górze, albo uprościł sobie rysunek powiększając głazy.

dama na rewersie to moim zdaniem Hera.

Prawie na pewno jest to ta sama postać, co u Trajana. Tam pionowy przedmiot bardziej przypomina włócznię i dlatego bogini jest utożsamiana czasem z Artemidą/lokalną boginią z nią utożsamianą. Po za tym ze wschodem jest ten problem, że bóstwa obszaru greckojęzycznego często mają bardzo długą historię przed tym, jak na siłę zostały wtłoczone do grecko-rzymskiego kanonu, więc może to być lokalna bogini znana tylko na niewielkim obszarze.

Próbowałem patrzeć, jak podeszli do tego tematu inni, ale Metcalf kończy się na Kommodusie, a Sydenham takiego rewersu dla Sewerów nie notuje (chyba że coś przegapiłem w suplemencie, ale raczej nie).

[DzikiZdeb]

tego jeszcze nie grali: Petra

Mimo ważnej pozycji miasta i istniejącej od czasów Hadriana prowincjonalnej mennicy rzymskiej, srebra bite dla Arabii są przypisywane do innych miast tej prowincji. W czasach przed aneksją bito tam jednak lokalne drachmy z wizerunkami władców Nabatei (przeważnie w układzie popiersie króla/popiersie królowej lub popiersie króla/połączone popiersia pary królewskiej):


https://www.acsearch.info/search.html?id=12546252
40-70 AD, Malichos II / Shuqailat II


https://www.acsearch.info/search.html?id=8715350
24 AD,  Aretas IV / Aretas IV i Shuqailat

i zapewne to tego typu pieniądza zabrakło, kiedy Sewerowie zdecydowali się wybić krótką serię drachm z wizerunkiem bogini (Tyche? - BMCGC w tomie 28, s. xxxvii opisuje ją jako lokalną Allat-Manatu) na rewersie, trzymającą tropaeum oraz małą stelę(??). Typ ten jest identyfikowany z mennicą w Petrze przez brązy bite tam od Hadriana, chociaż we wcześniejszych emisjach przedmiot przypominający stelę nie występuje.


Mamy tutaj dwa typy rewersu - bogini stojąca


oraz siedząca; dla trojga władców - Septymiusza, Karakalli i Julii Domny, przy czym typ siedzący dla Septymiusza nie jest na razie znany.


Emisja nie była jednorazowa - poza młodocianym popiersiem Karakalli mamy także monety z dojrzałym już władcą.

Do tej pory RPC notuje w sumie 27 egzemplarzy wszystkich typów (BMCGC dla Petry takich monet w ogóle nie notowało).

[DzikiZdeb]

Czas wypłynąć na suchego przestwór oceanu w postaci mennictwa okołoantiocheńskiego. Ile razy się do tego zabieram, tyle razy wstyd mi, że traktuję go tak wybiórczo i po łebkach, ale może w ten sposób zachęcę kogoś, kto w ogóle się z nim nie zetknął.

Do 147. Gabala


Wydawało by się, że stosunkowo niewielki wkład tego miasta w tetradrachmy antiocheńskie to tylko klasyka z orłem. Tymczasem mamy też znany do tej pory w jednym egzemplarzu i nienotowany u Prieurów typ z Tyche na rewersie (na awersie Makrynus). Niestety nie znam historii atrybucji tej monety właśnie do Gabali.

Do 148. Hierapolis


Z cyklu "przecież ja to widziałem". Ale jak patrzę do podstawowego opisu Hierapolis, to go tam nie ma. Ołtarz opisany u Lucjana z Samosaty w rozdziałach XXXI-XXXIII, w skrócie coś takiego - posąg Haddad siedzący na dwóch bykach, naprzeciw posąg Atargatis siedzący na dwóch lwach, pomiędzy nimi semeion (jak rozumiem znaku, symbolu, sztandaru(?) ), na jego szczycie gołąb; wszystko to oparte na rozwartych skrzydłach orła, pod nogami orła mały lew.


Jak wyżej, tylko sam dół, w związku z tym lew zmieścił się większy


Typ tyryjski - rewers dzielony pomiędzy popiersie cesarza i orła, ze względu na lokalne uwarunkowania pod orłem lew. Wszystkie powyższe trzy to tetry bite dla Karakalli.


i na koniec dość ciekawa tetra Julii Domny - Atargatis jadąca na lwie.

Do 132. Laodicea ad Mare

Jednak nie do końca mieszkańcy Laodiki/Laodycei zapomnieli o Tyche:


Nie jest to typowe popiersie jak na starszych emisjach, lecz znana z Antiochii scena z boginią siedzącą na skałach.


Mamy też unikalną na tę chwilę tetrę z parą cesarską - Septymiuszem i Julią Domną.

[Jack@]

Cieszę się i gratuluję zapału do kontynuacji przez Pana b. ciekawych "wschodnich numizmatycznych opowieści" okraszonych ciekawymi numizmatami.

[DzikiZdeb]

Cieszę się i gratuluję zapału do kontynuacji przez Pana b. ciekawych "wschodnich numizmatycznych opowieści" okraszonych ciekawymi numizmatami.

Dziękuję, przede wszystkim czapki z głów przez autorami nowych tomów RPC, którzy umożliwili ciąg dalszy tego przeglądu :-)

Tak więc ad rem:

Do 123 - Antiochia


Podobnie jak przypadku innych okolicznych miast widać, że ogólna seria bywała udekorowana nieliczną emisją tetradrachm z parą cesarską. Ta póki co znana w jednym egzemplarzu.

Do 148 - Heliopolis


Przedtem nic nie pisałem o typie tyryjskim z tego miasta.

Do 84 - Tyr


Taka "denarowa" trochę tetra dla najjaśniejszej Domny. Wiktoria niesie wieniec.

Nieopisane wcześniej Aradus


Zarówno klasyk z orzełkiem...


... jak i typ tyryjski nawet z ciekawszym popiersiem władcy nie dziwią nic.


Ciekawie zaczyna się robić dopiero tutaj. Takich rzeczy z typem tyryjskim inni nie robili - jak był cesarz na awersie, to powinien też być na rewersie. A tutaj na awersie Julia Domna, na rewersie Karakalla nad orłem. Nawet na RPC zgłupieli ze stronami - niby cesarz ważniejszy. Moim zdaniem Domna w tym wypadku ważniejsza, bo na monetach tego typu raczej ważniejsza powinna być strona, na której mamy samo popiersie...


... chyba że na "awersie" znajdzie się Sol. Wtedy faktycznie trudno mi nie przyznać racji z odwróceniem stron.

Nieopisana wcześniej Ortozja(? - nie mogę znaleźć polskiej pisowni. Nawet w życiorysach polskich biskupów* obdarowanych tytularnym tytułem tutejszego metropolity stoi po łacinie "Orthosias in Caria"


Mieścina mało znacząca, więc mamy tylko podstawowy typ z orłem. Miejscowy znak menniczy pod nogami orła jest opisywany jako "idol pomiędzy dwoma zwierzętami".

* Dla porządku mówimy tu o bp. Piotrze Janie Sokołowskim (1645-1652) i bp. Stanisławie Czuryle (1659-1661).

[paesano]

Podobnie, choć skupiam się na troszkę innym okresie, to z przyjemnością oglądam załącząne tu monety i czytam do nich opisy.

[DzikiZdeb]

Podobnie, choć skupiam się na troszkę innym okresie, to z przyjemnością oglądam załącząne tu monety i czytam do nich opisy.

Dziękuję bardzo :-)

Wobec tego jedziemy dalej (dużo już nie zostało):

Do 149 - Neapolis w Samarii

Zdecydowanie skrzywdziłem to miasto.


Poza tetrami z górą Gerazim mamy tu typowego orła...


typowy typ tyryjski..





a także orła na ołtarzu w dwóch wariantach. "Ołtarz z girlandami" to pewnie inny ołtarz niż "ołtarz z trzema niszami, w których stoją posągi", ale próba dostosowania ich do rzeczywistych obiektów bez Lukiana z Samosaty może być ciężka.

Do 147 - Gaza



Poza tetrą w typie tyryjskim okraszoną lokalnym znakiem przypominającym swastykę...



... mamy też unikalną tetradrachmę z jałówką w okręgu spoczywającym na skrzydłach orła.

[DzikiZdeb]

... i na razie ostatni odcinek. Może się zdarzyć, że po opublikowaniu RPC V.1 coś się jeszcze znajdzie, ale że dotyczy on prowincji europejskich, w których królowało srebro denarowe, prawdopodobieństwo nie jest duże.

Do 147 - Jerozolima/Aelia Capitolina



Styl tutejszy potrafił być znacznie lepszy niż na ostatnio przedstawionych tetradrachmach. I także w typie tyryjskim.

Pominięta niesłusznie Cezarea Nadmorska



bijąca zarówno typowe tetry z orłem (tu dla Diadumeniana)...



... jak i znacznie ciekawsze z rewersem ukazującym nazwę państwa (SPQR) w wieńcu unoszoną przez orła. Pytanie tylko, czy na pewno jest to wieniec? Wieńce są wykonane z czegoś - liści wawrzynu, liści dębowych itp. Gładki okrąg kojarzy mi się z okręgiem, w którym stoi Hadrian na aureusie upamiętniającym kolejne igrzyska rocznicowe od założenia Rzymu, a jednocześnie odnowienie Złotego Wieku - czyli symbol kołowej ciągłości czasu i historii.



Obiekt znajdujący się poniżej całej sceny opisywany wąż okręcony wokół włóczni raczej w tym wypadku jest tylko znakiem menniczym. Na "zwykłej" tetradrachmie jest taki sam. Podobną rolę pełni mała głowa byka. Zresztą mamy mnóstwo monet brązowych bitych w Cezarei Nadmorskiej przez długi okres czasu bez tych dwóch elementów:



Tutaj Aleksander Sewer.

===
PS. Uzupełniłem spis treści na pierwszej stronie wątku.

[DzikiZdeb]

W związku z publikacją tomów V RPC pozwoliłem sobie na krótką syntezę w formie wykładu pt. "Odnowienie srebrnej monety wschodniej za panowania Septymiusza Sewera". Gdyby ktoś był w Krakowie 22.IV, zapraszam :-)

https://pau.krakow.pl/platforma_wymiany_naukowej/zaproszenia/2025/KFK_2025_04_22.pdf

[Lech Stępniewski]

Wykład z pewnością będzie kompetentny i ciekawy, więc mam nadzieję (jak osoba mało mobilna), że można to będzie także gdzieś wygodnie obejrzeć.

[DzikiZdeb]

Wykład z pewnością będzie kompetentny i ciekawy, więc mam nadzieję (jak osoba mało mobilna), że można to będzie także gdzieś wygodnie obejrzeć.

Coś tam się ostatnio ruszyło z nagrywaniem/dostępnością online wykładów, ale chyba nie dam rady już się przed wtorkiem dopytać jak to dokładnie wygląda. Gdyby była możliwość obejrzenia nagrania post factum, dam znać.

[DzikiZdeb]

Ostatecznie z dostępnością wykładu jest tak: na przyszłość na oglądanie on-line mogę jak najbardziej dzielić się z chętnymi linkiem do zooma, natomiast gdybym chciał żeby to było udostępnione jako nagranie muszę popodpisywać różne RODO, prawa autorskie itp.

Żeby był jakiś ślad po wykładzie w tym wątku, załączam dwa kluczowe slajdy - porównanie średniej zawartości srebra w drachmie obrachunkowej różnych typów oraz mapkę, jak prawdopodobnie wyglądał zamysł Septymiusza Sewera na obieg monety wschodniej, tj. wprowadzamy jedną typową drachmę równą denarowi i wyrównujemy do niej wszystkie istniejące jeszcze relikty monet państw hellenistycznych. Wyjątkiem jest Egipt, który dalej żyje ze swoją coraz bardziej dewaluującą się drachmą, równą mimo spadku zawartości srebra nadal 1/4 denara.

[Lech Stępniewski]

Te wszystkie RODO-śmodo, likwidowanie list lokatorów w blokach oraz mnogość utrudnień w dotarciu kto, gdzie etc. aż proszą się o jakąś teorię spiskową. Ludzie nie mogą wiedzieć, kto jest ich sąsiadem piętro niżej (jeśli sami nie zapytają) ani ustalić kto jest kto i gdzie mieszka. Są więc w sytuacji atomów, które zostawione samym sobie nic nie wiedzą o innych atomach. Tymczasem o tych atomach oczywiście wiedzą wszystko odpowiednie służby, więc pojedynek z nimi staje się bardzo nierówny.

Pretekst do uzasadnienia tego RODO, że ktoś ukradnie dane osobowe i na przykład weźmie kredyt, jest oczywiście idiotyczny. W końcu poważnych decyzji kredytowych itp. nie podejmuje się codziennie, więc chyba nikt nie miałby nic przeciwko I am a spammer, żeby nie można ich było dokonywać "zdalnie", bez osobistego stawiennictwa.

A wracając do samej imprezy. Czy to znaczy, że żaden film nie został nagrany i wszystko zniknęło "jak sen jaki złoty"?